စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဆိုသည္မွာ (၃)

~

ရဲထြဋ္

ျပန္ၾကားေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔ ဆက္ဆံေရး ဦးစီးဌာန ညႊန္ခ်ဳပ္ ဦးရဲထြဋ္ ေရးသားတ့ဲ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္။

လုပ္ပိုင္ခြင့္

စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဖြဲ႕စည္းျပီးသည္ႏွင့္ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ စာနယ္ဇင္သမားမ်ား၏ အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရသကဲ့သို႕ စာနယ္ဇင္းအခ်င္းခ်င္းအျငင္းပြားမႈမ်ား၊ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၏ က်င့္၀တ္ႏွင့္ မကိုက္ညီေသာ ေရးသားမႈမ်ား၊ အျပဳအမူမ်ားအေပၚ စာဖတ္ပရိသတ္က ကန္႕ကြက္တုိင္ၾကားမႈမ်ားကို ေျဖရွင္းေပးရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ ထို႕ျပင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားလိုက္နာရမည့္ က်င့္၀တ္မ်ား၊ အယ္ဒီတာမ်ားက လိုက္နာရမည့္ လမ္းညႊႊန္ခ်က္မ်ား၊ အျငင္း ပြားမႈမ်ား၊တုိင္ၾကားမႈမ်ားကို ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ရမည့္နည္းလမ္းမ်ားကိုလည္းေရးဆဲြခ်မွတ္ရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို ဂ်ာမနီ၊ ဆြီၤဒင္တို႕ကဲ့သို႕ စာနယ္ဇင္းေလာကအစီအစဥ္ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းသည္ျဖစ္ေစ၊ ဒိန္းမတ္၊ အိႏိၵယ၊ အင္ဒိုနီးရွားစသည့္ႏုိင္ငံမ်ားကဲ့သို႕ လႊတ္ေတာ္ဥပေဒျဖင့္ ျပ႒ာန္းဖြဲ႕စည္းသည္ျဖစ္ေစ ေကာင္စီ၏ သေဘာသဘာ၀ ကိုက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားက မိမိတို႕ဘာသာထိန္းေက်ာင္းေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ က်င့္၀တ္ေဖာက္ဖ်က္မႈ မ်ားႏွင့္ပတ္သက္လွ်င္ သက္ဆုိင္ရာ စာနယ္ဇင္းကိုကာယကံရွင္ကို ေတာင္းပန္ရန္ညႊန္ၾကားျခင္း၊ အမွားျပင္ဆင္ခ်က္ ထည့္သြင္းေစျခင္း၊ ေကာင္စီ၏ သတိေပးခ်က္၊ ျပစ္တင္ရံႈခ်ခ်က္စသည္တို႕ကိုထုတ္ျပန္ျခင္း စေသာနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္သာ ေဆာင္ရြက္ရသည္။

သို႕ေသာ္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဥပေဒမ်ားတြင္ ေကာင္စီဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို လိုက္နာျခင္းမရိွပါက ေထာင္ဒဏ္၊ေငြဒဏ္ စသည့္ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္အေရးယူဖို႕ ျပ႒ာန္းေလ့မရိွ။ထို႕ေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို သက္ဆုိင္ရာ စာနယ္ဇင္းကလိုက္နာေအာင္ မည္ကဲ့သို႕ေဆာင္ရြက္မည္နည္းဆိုသည့္ ျပႆနာရိွသည္။ ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံတြင္စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီဟု မရိွေသာ္လည္း စာနယ္ဇင္း အဖြဲ႕အစည္းမ်ားပူးတြဲဖြဲ႕စည္းထားသည့္ တုိင္ၾကားမႈ ေျဖရွင္းေရးေကာ္မရွင္ ( Press Complaints Commission) ရိွသည္။ သို႕ေသာ္ ၂၀၁၁ ခုနွစ္က ရစ္ခ်တ္ဒတ္စ္မြန္ ပိုင္ဆုိင္ သည့္ သတင္းစာမ်ားျဖစ္ေသာ Daily Experss, Sunday Experss, Daily Star, Daily Star Sunday သတင္းစာတို႕က ၎တို႕ သတင္းစာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေကာ္မရွင္၏ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ကန္႕ကြက္သည့္အေနျဖင့္ ေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕၀င္အျဖစ္မွ ႏႈတ္ထြက္ျပီး သီးျခားရပ္တည္ရန္ဆံုး ျဖတ္ခဲ့သည္ကုိေတြ႕ရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ မ်ားကို စာနယ္ဇင္းမ်ား၊ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၊ ထုတ္ေ၀သူမ်ားက လိုက္နာလာေအာင္ မည္ကဲ့သုိ႕ ထိန္းေက်ာင္း ေဆာင္ရြက္မည္ ဆိုသည့္အခ်က္သည္လည္း စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏လုပ္ငန္္းမ်ား အသက္၀င္ရွင္သန္ေရး အတြက္ အေရးၾကီးေသာအခ်က္ျဖစ္သည္။

ဆြီဒင္ႏုိင္ငံ၏ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ဥပေဒ( Freedom of Press Act )က တစ္ႏွစ္လွ်င္ အနည္းဆံုးေလးၾကိမ္ ထုတ္ေ၀သည့္ စာနယ္ဇင္းမ်ားကို ပံုမွန္ထုတ္ေ၀သည့္ စာနယ္ဇင္းဟု သတ္မွတ္ျပီး ဆီြဒင္မူပိုင္ခြင့္ႏွင့္မွတ္ပံုတင္ဌာန တြင္မွတ္ပံုတင္ရန္ဥပေဒျဖင့္သတ္မွတ္ထားသည္။ ထိုသုိ႕မွတ္ပံုတင္ရာတြင္ စာနယ္ဇင္းအတြက္တာ၀န္ခံမည့္ အယ္ဒီတာ ခ်ဳပ္ သို႕မဟုတ္ ထုတ္ေ၀သူကိုပါ တစ္ပါတည္း မွတ္ပံုတင္ရသည္။ ထို႕ျပင္ ဆီြဒင္ႏုိင္ငံ၏ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ဥပေဒက တာ၀န္ခံအယ္ဒီတာ သို႕မဟုတ္ ထုတ္ေ၀သူအေနျဖင့္ အသေရဖ်က္မႈဆုိင္ရာစြတ္စြဲခ်က္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ဥပေဒအရ တာ၀န္ယူရမည့္အခ်က္မ်ား၊ ကင္းလြင့္ခြင့္မ်ားကို တိတိက်က်ျပ႒ာန္းထားသည္။ ထို႕ျပင္ ထိုဥပေဒက ေပးအပ္ထားသည့္ ကင္းလြတ္ခြင့္မ်ားကိုခံစားႏုိင္ရန္အတြက္ စာနယ္ဇင္းမ်ားႏွင့္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားသည္ ဆီြဒင္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအဖြဲ႕ ၀င္ ျဖစ္ရမည္ဟုလည္း ျပ႒ာန္းထားျခင္းျဖင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ေပးထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဆီြဒင္ႏုိင္ငံတြင္ စာနယ္ဇင္းမ်ားအေနျဖင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီသို႕ မ၀င္မေနရသတ္မွတ္ထားျခင္းမရိွသည့္ တုိင္ စာနယ္ဇင္းအားလံုးမွာ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ေနျပီးေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုလိုက္နာေဆာင္ရြက္ေနသည္ ကိုေတြ႕ရသည္။

ဂ်ာမနီႏုိင္ငံ၏ အေျခအေနက တစ္မ်ိဳးထူးျခားသည္။ ဂ်ာမန္ႏုိင္ငံတြင္ စာနယ္ဇင္းမ်ားအေနျဖင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ ကို မ၀င္မေနရ သတ္မွတ္ထားျခင္း၊ ေကာင္စီအဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ပါက ရရိွမည့္အက်ိဳးခံစားခြင့္မ်ားကို သတ္မွတ္ထားျခင္းမရိွသကဲ့သို႕ ေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုမလိုက္နာမေနရ သတ္မွတ္ထားျခင္းလည္းမရိွေပ။ ထို႕ေၾကာင့္ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္တြင္ Kolner Express သတင္းစာက ၎တို႕၏ စာနယ္ဇင္းက်င့္၀တ္ခ်ိဳးေဖာက္မႈအေပၚ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကိုလိုက္နာ ရန္ ျငင္းဆန္ခဲ့သည္။ ထိုအခါ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီက ထုိုျဖစ္ရပ္ေပၚ ကန္႕ကြက္သည့္အေနျဖင့္ ေကာင္စီလုပ္ငန္းအားလံုး ကို ရပ္ဆုိင္းထားခဲ့သည္။ ထိုအခိ်န္တြင္ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည္သူမ်ားက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအေနျဖင့္ က်င့္၀တ္ခ်ိဳးေဖာက္ မႈမ်ားကို ကိုင္တြယ္ႏုိင္ျခင္း မရိွပါက ဥပေဒျပ႒ာန္းျပီး ေဆာင္ရြက္ရန္ေတာင္းဆိုမႈမ်ားျပဳလုပ္လာခဲ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္တြင္ စာနယ္ဇင္းေလာကသားမ်ား ျပန္လည္စုစည္းျပီး စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို အသက္သြင္းခဲ့ရသည္။ ယေန႕အခ်ိန္တြင္ အဓိက စာနယ္ဇင္းမ်ားအပါအ၀င္ စာနယ္ဇင္း ၉၀% ေက်ာ္သည္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအဖြဲ႕၀င္အျဖစ္ ၀င္ေရာက္ခဲ့ျပီး ေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုလိုက္နာေဆာင္ရြက္လွ်က္ရိွသည္ကိုေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။

ဖင္လန္ႏုိင္ငံကေတာ့ ပံုႏိွပ္မီဒီယာမ်ားသာမက ရုပ္သံမီဒီယာမ်ားအတြက္ပါ တာ၀န္ခံသည့္ Council for Mass Media ကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ျပီး ရုပ္သံ၊ အင္တာနက္ႏွင့္ ပံုႏိွပ္မီဒီယာမ်ား၏ က်င့္၀တ္ဆုိင္ရာကိစၥမ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေနသည္ကိုေတြ႕ရ သည္။ ဖင္လန္ႏုိင္ငံတြင္လည္း ေကာင္စီကို မ၀င္မေနရသတ္မွတ္ထားျခင္းမရိွေသာ္လည္း ရုပ္သံႏွင့္ စာနယ္ဇင္းကုမၸဏီ ၾကီးအားလံုးက အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ေနသည့္အတြက္ က်န္မီဒီယာအားလံုးကပါ ေကာင္စီတြင္ပါ၀င္လုိက္နာေဆာင္ရြက္ေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ေကာင္စီ၀င္ျဖစ္ျခင္းသည္ပင္လွ်င္ သက္ဆုိင္ရာစာနယ္ဇင္း၏ တိက်မွန္ကန္မႈႏွင့္ က်င့္၀တ္ လုိက္နာမႈကို အာမခံရာေရာက္ေနသည့္အတြက္ ဆႏၵအေလွ်ာက္ပါ၀င္လာၾကျခင္းျဖစ္သည္။

အိုင္ယာလန္ႏုိင္ငံ႕လည္း တစ္မိ်ဳးက်င့္သံုးသည္။ အိုင္ယာလန္ႏုိင္ငံ၏ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္အသေရဖ်က္မႈဥပေဒအရ စြတ္စြဲခံရသူ အေနျဖင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအဖြဲ႕၀င္ဟုတ္မဟုတ္ႏွင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ က်င့္၀တ္မ်ားကိုလိုက္နာျပီး သတင္းေရး သားထုတ္ေ၀ျဖန္႕ခ်ိခဲ့ျခင္းဟုတ္မဟုတ္ဆိုသည္ကုိပါ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္သတ္မွတ္ထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထို႕ျပင္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအေနျဖင့္ ေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို လိုက္နာျခင္းမရိွသည့္ အဖြဲ႕၀င္မ်ားကို ထုတ္ပယ္ႏုိင္သည့္ အာဏာေပးအပ္ထားသည္ကိုလည္းေတြ႕ရသည္။

ဒိန္းမတ္ႏုိင္ငံကေတာ့ စာနယ္ဇင္းအားလံုး မွတ္ပံုတင္ရန္ႏွင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ရန္ဥပေဒျဖင့္ ျပ႒ာန္းထား သည္။ ထို႕ျပင္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဖြဲ႕စည္းရန္လိုအပ္ခ်က္ကို ဒိန္းမတ္မီဒီယာအသေရဖ်က္မႈဥပေဒ ( Media Liability Act ) ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားသည္။ ဒိန္းမတ္ႏုိင္ငံအသေရဖ်က္မႈဥပေဒအရ စာနယ္ဇင္းတုိ္္င္းတြင္ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ သို႕မဟုတ္ တာ၀န္ခံအယ္ဒီတာတစ္ဦးကို မွတ္ပံုတင္ထားရျပီး စာနယ္ဇင္းပါေရးသားခ်က္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ထိုအယ္ဒီတာက တာ၀န္ယူေျဖရွင္းရသည္။ သို႕ေသာ္ ထုိဥပေဒအရ အသေရဖ်က္မႈႏွင့္ပတ္သက္လွ်င္ တရားရံုးတြင္ တရားစြဲဆိုမႈမျပဳလို ပါက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ ေတာင္းပန္ျခင္း၊ အမွားျပင္ဆင္ခ်က္ေဖာ္ျပျခင္း၊ နစ္နာသူ၏ ေျဖရွင္းခ်က္ ကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပေပးျခင္းတို႕ကိုလည္း ေျဖရွင္းမႈနည္းလမ္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည္။ ထိုကဲ့သို႕သတ္မွတ္ထားျခင္း ေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ အခန္းက႑လည္းျမင့္မားလာသည္ကုိေတြ႕ရသည္။

အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံတြင္မူ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကိုမလိုက္မေနရ ဥပေဒျဖင့္ သတ္မွတ္ထား ျခင္းမရိွေပ။ သို႕ေသာ္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၀င္စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ ဥပေဒေၾကာင္းဆုိင္ရာျပႆနာမ်ားကို စာနယ္ဇင္းေကာင္ စီ က ကူညီေျဖရွင္းေပးျခင္း၊ အသေရဖ်က္မႈႏွင့္သက္ဆုိင္သည့္တုိင္ၾကားခ်က္မ်ားကို ေကာင္စီက ၾကား၀င္ေျဖရွင္းေပးျခင္း တိုိ႕ျဖင့္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကုိ စာနယ္ဇင္းေလာကသားမ်ားက ယံုၾကည္အားကိုးလာေအာင္ေဆာင္ရြက္ထားသည္ ကိုေတြ႕ရသည္။ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံတြင္ အသေရဖ်က္မႈဆိုင္ရာကိစၥမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ ၾကား၀င္ ေဆာင္ရြက္ေပးမႈကိုလက္ခံပါက ေနာက္ထပ္တရားရံုးတြင္ ဆက္လက္တရားစြဲဆိုမႈကို ခြင့္မျပဳသည့္အျပင္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို သက္ေသအေထာက္အထားအျဖစ္ အသံုးျပဳခြင့္မေပးသည္ကိုလည္းေတြ႕ရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အသေရဖ်က္မႈႏွင့္သက္ဆုိင္သည့္ ကိစၥအမ်ားစုမွ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ ေျဖရွင္းခ်က္ျဖင့္သာေျပလည္သြားသည္ကုိေတြ႕ ရသည္။ ထို႕ျပင္ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံတြင္ တရားရံုးတြင္အမႈစြဲဆိုသည့္ကိစၥမ်ားမွာ ေငြကုန္ေၾကးက်မ်ားျပားလွေသာေၾကာင့္ ႏွစ္ဘက္လံုးက တရားရံုးသြားမည့္အစား ေကာင္စီ၏ ၾကား၀င္ေျဖရွင္းမႈမ်ားကိုသာ အားကိုးေဆာင္ရြက္လာသည္ကိုေတြ႕ရသည္။

အိႏိၵယစာနယ္ဇင္းေကာင္စီကမူ လႊတ္ေတာ္ဥပေဒအရဖြဲ႕စည္းျခင္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္းအားလံုးက စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို မျဖစ္မေနလိုက္နာရန္လိုအပ္သည္ကုိေတြ႕ရသည္။

အထက္ပါဥပမာမ်ားကိုေလ့လာပါက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ အခြင့္အာဏာကို ေၾကာေထာက္ေနာက္ခံျပဳသည့္ နည္း လမ္း မ်ားမွာ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားသည္ကိုေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအေနျဖင့္ က်င့္၀တ္ဆုိင္ရာ ဆံုးျဖတ္ ခ်က္မ်ားကို ထိေရာက္စြာအေကာင္အထည္ေဖာ္ႏုိ္င္ျခင္းမရိွလွ်င္ ေကာင္စီအေပၚသာမက စာနယ္ဇင္းမ်ားအားလံုးအေပၚ တြင္ပါ ပရိသတ္မ်ား၏ ယံုၾကည္အားကိုးမႈမ်ားေလွ်ာ့နည္းသြားမည္ကေတာ့ ေသခ်ာေနပါသည္။ ထို႕ျပင္ စာနယ္ဇင္းေကာင္ စီသည္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၏ က်င့္၀တ္ဆိုင္ရာကိစၥမ်ားသာမက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအေပၚ ဆက္ဆံမႈမ်ား၊ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ကန္႕သတ္ရန္ၾကိဳးစားမႈမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ တုိင္ၾကားမႈမ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖ ရွင္းရန္လည္းတာ၀န္ရိွေပသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္းမ်ားကိုယ္တိုင္က စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို ေလးစားမႈမရိွလွ်င္ အာဏာပိုင္မ်ားဘက္ကလည္း စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို လ်စ္လ်ဴရႈထားေတာ့မည္ျဖစ္ရာ စာနယ္ဇင္းအားလံုးက ေကာင္စီ ၏ လုပ္ငန္းမ်ားကို အေလးထားပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္သည္မွာ ထင္ရွားလွပါသည္။

ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။

ရဲထြဋ္

အပုိင္း ၁ လင့္ - http://www.irrawaddyblog.com/2012/05/blog-post_1299.html
အပုိင္း ၂ လင့္ - http://blog.irrawaddy.org/2012/05/blog-post_6865.html

~