(ဓာတ္ပံု - galenfrysinger)
ေအာင္ဒင္
(၁) ကြယ္လြန္သြားေသာ ျမစ္ၾကီးမ်ား
ျမစ္ၾကီး တစ္စင္းရဲ့ အဓိက ရွင္သန္မႈက ခရီးမိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ၊ ေတာင္တန္းေတြ၊ ေတာအုပ္ေတြ၊ ႐ိႈေျမာင္ေတြ၊ လြင္ျပင္ေတြ၊ ျမိဳ႕ရြာေတြ၊ အေကြ႕အေကာက္ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းျပီး ပင္လယ္ (သို႕မဟုတ္) သမုဒၵရာ ထံ ေပါင္းစပ္ခိုလႈံရျခင္းပါ၊ ပင္လယ္ထံ ေရာက္ေအာင္မစီးဆင္းႏိုင္ေတာ့တဲ့ ျမစ္ၾကီးေတြကို ေသဆုံးတယ္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္၊ ျမစ္ၾကီးေသဆုံးသလို ျမစ္ကိုအမွီျပဳရွင္သန္ၾကတဲ့ ျပည္သူမ်ားရဲ့ ဘဝရပ္တည္မႈေတြလဲ အၾကီးအက်ယ္ပ်က္ဆီးၾကရတာပါ၊ သဘာဝတရားေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ လူတို႕ရဲ့ ဖန္တီးမႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ လူ႕သမိုင္းတေလွ်ာက္မွာ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ျမစ္ၾကီးေတြအမ်ားၾကီး ရွိခဲ့ပါတယ္၊ လူ႕ပေယာဂေၾကာင့္ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ထင္ရွားတဲ့ ျမစ္ၾကီး တစင္းကေတာ့ တရုတ္ျပည္က ျမစ္ဝါျမစ္ ၾကီး (Yellow River) ပဲျဖစ္ပါတယ္၊
တရုတ္ျပည္ရဲ့ အဓိကျမစ္ၾကီး သုံးစင္း (ယန္ဇီ၊ မဲေခါင္ နဲ႕ ျမစ္ဝါ) ထဲက ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးကို တရုတ္ျပည္ရဲ့ မိခင္ျမစ္ၾကီးလို႕ သတ္မွက္တင္စားၾကပါတယ္၊ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္သက္တမ္းရွိခဲ့ျပီး တရုတ္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း တိဘက္ေဒသက ေရခဲေတာင္မ်ားဆီက အစျပဳ၊ တရုတ္ျပည္ၾကီး တခုလုံးကို မိုင္ေပါင္း ၃၄၀၀ ေက်ာ္ျဖတ္သန္းျပီး ဘိုဟိုင္းပင္လယ္ (The Bo Hai Sea) ထံ စီးဝင္ခဲ့တာပါ၊ တရုတ္ႏိုင္ငံသားေတြအတြက္ ဒီျမစ္ၾကီးဟာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံက ႏိုင္းျမစ္ၾကီးလိုပါပဲ၊ ယဥ္ေက်းမႈတို႕ေမြးဖြားရွင္သန္ရာ၊ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီတည္တံ့ခဲ့တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားရဲ့ အထိမ္းအမွတ္၊ ေၾကာက္ရြံ႕ျပီး ခန္႕ျငားရတဲ့ သဘာဝအင္အားစုၾကီး၊ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္၊ အခုေတာ့ အဲဒီ ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးဟာ ေသဆုံးေနပါျပီ၊ လူေတြဖန္တီးတဲ့ အညစ္အေၾကးေတြ စြန္းထင္း၊ အမိႈက္သ႐ိုက္ေတြျပည့္ႏွက္၊ ေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ ဆည္ၾကီးမ်ား၊ ေရကာတာၾကီးမ်ားရဲ့ လည္မ်ိဳညွစ္ အႏိုင္က်င့္ခံရမႈေတြ နဲ႕ သူ႕ေရဟာ အရင္လိုမသန္႕ရွင္းေတာ့၊ သူ႕ေရစီးဟာအရင္လို မတည္ညိမ္ေတာ့၊ သူ႕ေရပမာဏဟာ အရင္လိုမမ်ားျပားေတာ့၊ သူ႕ရဲ့ ခရီး ဟာလဲ ပင္လယ္ဆီ မေရာက္ႏိုင္ေတာ့၊ ဒီေန႕မွာေတာ့ ေသဆုံးေနတဲ့ ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးဟာ တရုတ္ျပည္ရဲ့ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဂ႐ုမစိုက္မႈကို အထင္အရွားျပသတဲ့့ အမွတ္အသားတခုအျဖစ္နဲ႕သာ ရပ္တည္ေနရပါျပီ၊ တရုတ္ျပည္သူမ်ား နဲ႕ ကမၻာတဝွမ္းက တာဝန္သိအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမ်ားက အျပင္းအထန္ ေထာက္ျပေဝဘန္ၾကလို႕ အလန္႕တၾကားႏိုးထလာတဲ့ တရုတ္အစိုးရက ျမစ္ဝါျမစ္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး စီမံကိန္းေတြ စတင္ေဆာင္ရြက္ေနေပမည့္ အလြန္ကိုပဲ ေနာက္က်ခဲ့ပါျပီ၊
က်ေနာ္တို႕ရဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးလဲ ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးလို ပင္လယ္ဆီမေရာက္ႏိုင္ေတာ့တဲ့ ဘဝမ်ိဳး ၾကဳံရေလာက္ေအာင္ကိုပဲ အႏိုင္က်င့္ခံေနရပါျပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္က ေမခ၊ မလိခ ျမစ္ဆုံေဒသမွာ တရုတ္အစိုးရပိုင္ ကုမၸဏီမ်ားက ေဆာက္လုပ္ေနတဲ့ ျမစ္ဆံုဆည္စီမံကိန္းၾကီး ျပီးသြားခဲ့ရင္ ယူနန္ျပည္နယ္ၾကီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားေတြအလံုအေလာက္ရျပီး စီးပြါးေရးပိုမိုတိုးတက္၊ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ေတြ နဲ႕ အလိုေတာ္ရိစီးပြါးေရးသမားေတြ အက်ိဳးအျမတ္ျဖစ္ထြန္းျပီး ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးကေတာ့ ကြယ္လြန္သြားတဲ့ ျမစ္မ်ားစာရင္းထဲ ေနာက္တိုး ဝင္ေရာက္၊ ျမန္မာျပည္သူေတြကေတာ့ လက္ရွိဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈထက္အဆေပါင္းမ်ားစြာ နိမ့္က်ျပီး ကုန္းေကာက္စရာမရွိေလာက္ေအာင္ကို ဆင္းရဲၾက၊ ပ်က္ဆီးၾကရမွာပါ၊ ဧရာဝတီ ကို ျမစ္ဝါျမစ္ လိုဘဝမ်ိဳးမေရာက္ေအာင္ က်ေနာ္တို႕ အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကဖို႕ အ ေရးတၾကီး လိုအပ္ေနပါျပီ၊
(၂) ဆည္၊ ေရကာတာ၊ ေရေလွာင္တမံ
စကားလုံး သုံးလုံးကြဲေနေပမည့္ အဓိပၸာယ္ကအတူတူပါပဲ၊ ျမစ္ကို ျဖတ္ျပီး ျမစ္ေရစီးကို ဟန္႕တားဖို႕ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ နံရံၾကီးတခုပါ၊ အဲဒီနံရံၾကီးနဲ႕ ျမစ္ေရစီးကို တားျပီး အဲဒီျမစ္ေရေတြကို စုေဆာင္းဖို႕ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ေခၚတဲ့ လူလုပ္ေရကန္ၾကီး (Artificial Lake) တခုကို ဆက္စပ္တည္ေဆာက္ရပါတယ္၊ အဲဒီလို ျမစ္ေရစီးကို ဆည္ (သို႕) ေရကာတာ (Dam) နဲ႕ဟန္႕တား၊ ျမစ္ထဲက ေရေတြကို ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ထဲမွာ စုေဆာင္းျပီး ေရေလွာင္ကန္နံေဘးမွာ ကပ္လွ်က္တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ေရး တာဘိုင္ (Turbine) ၾကီးမ်ားနဲ႕ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ျပီး သြယ္တန္းထားတဲ့ မဟာဓာတ္အားလိုင္းမ်ားနဲ႕ အလိုရွိတဲ့ေနရာကို ပို႕ေဆာင္ပါတယ္၊ ဒီျမစ္ဆံုဆည္ကရမည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား အားလုံးနီးပါးကို တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယူနန္ျပည္နယ္ကို တင္ပို႕မွာပါ၊ ေရကာတာမွာ ေရတံခါးၾကီးမ်ားရွိပါတယ္၊ တာဘိုင္မ်ားထဲ ေရေတြ ျဖတ္သန္းျပီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ျပီးတဲ့အခါ အဲဒီ ေရတံခါးၾကီးမ်ားကတဆင့္ ျမစ္ထဲကို မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ေရေတြ ျပန္ထုတ္ေပးမွာပါ၊ ဒီေတာ့ ျမစ္အထက္က က်လာတဲ့ ေရကို ေရကာတာၾကီးနဲ႕ ပိတ္ဆို႕ဟန္႕တား၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ပမာဏရတဲ့အထိ စုေဆာင္း၊ လိုအပ္တဲ့ပမာဏရေတာ့မွ အဲဒီေရေတြကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္မည့္ တာဘိုင္ၾကီးေတြကို ျဖတ္သန္း၊ ျပီးေတာ့မွ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ေရေတြကို ေရတံခါးၾကီးမ်ားကတဆင့္ ျမစ္ရဲ့ ေအာက္ပိုင္းဆီကို ျပန္လည္ ထုတ္လႊတ္ေပးမွာပါ၊ ဒါဟာျဖင့္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္မည့္ ဆည္စီမံကိန္းတခုရဲ့ ေယဘူယ်လုပ္ငန္းစဥ္ပါ၊
ဒီေတာ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မ်ားမ်ားထုတ္ခ်င္တာနဲ႕အမွ်၊ စုေဆာင္းရမဲ့ ေရပမာဏက ပိုျပီးမ်ား ျပား၊ ေရကာတာၾကီးက ပိုျပီး ျမင့္မား၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးရဲ့အက်ယ္အဝန္းကပိုျပီး ၾကီးမားက်ယ္ျပန္႕၊ အဲဒီေရကာတာၾကီး ေဆာက္လုပ္ဖို႕အတြက္ ဆည္ေဆာက္လုပ္မည့္ ေနရာက ဖယ္ရွားေပးရမည့္ လူထုရဲ့ ေပးဆပ္ရမႈက ပိုျပီးမ်ားျပားျပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းက လူထုရဲ့ ခံစားနာက်င္ရမႈ၊ ဆုံးရွုံးမႈေတြကလဲ ပိုျပီး ၾကီးမားနက္႐ိႈင္းပါလိမ့္မယ္၊ အခု ျမစ္ဆံုဆည္ ကိစၥကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ကီလိုဝတ္ ၃သန္း ၆ သိန္း ကေန ၆ သန္း (3.6 million kw-6 million kw) ႏွစ္စဥ္ ထုတ္လုပ္ဖို႕ ေမွ်ာ္လင့္ထားတာမို႕ ဆည္ၾကီးရဲ့ အလ်ား နဲ႕ အျမင့္က အင္မတန္ ၾကီးမားပါတယ္၊ အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ ေပ ၅၀၀ ဆိုတာ အထပ္ ၄၉ ထပ္ အေဆာက္အအံုတခုေလာက္ ျမင့္ပါတယ္၊ ျပီးေတာ့ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးရဲ့ ဧရိယာ အက်ယ္အဝန္းကလဲ ၂၉၅ ဒႆမ ၈ စတုရန္းမိုင္ ဆိုေတာ့ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၂၃၁ ဒႆမ ၂ ရွိတဲ့ မဟာရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္ထက္လဲၾကီး၊ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၂၆၈ ရွိတဲ့ စကၤာပူျမိဳ႕ၾကီးထက္လဲ ၾကီးျပီး၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၃၀၁ ရွိတဲ့ နယူးေယာက္ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးေလာက္ကို က်ယ္ဝန္းလွပါတယ္၊ ဒီေလာက္ၾကီးမားတဲ့ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးကို ေဆာက္ဖို႕ ျမစ္ဆုံေဒသတဝိုက္က ေက်းရြာေပါင္း ၄၇ရြာ ေရႊ႕ေျပာင္းေပးရမွာျဖစ္ျပီး ကခ်င္လူမ်ိဳး ၂၀၀၀၀ ေက်ာ္ သူတို႕ရဲ့ ဇာတိေျမ၊ သူတို႕ရဲ့ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္က အေမြအႏွစ္ေတြကို ဆုံးရွုံးၾကရမွာပါ၊ ပိုျပီးၾကီးမားတဲ့ ဆုံးရွုံးမႈကေတာ့ ေရေအာက္ေရာက္သြားေတာ့မည့္ အျမဲစိမ္းသစ္ေတာၾကီးေတြ၊ ေတာင္တန္းေတြ ၊လြင္ျပင္ေတြနဲ႕ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအမြန္အျမတ္တန္ဘိုးထားၾကတဲ့ ဖခင္နဂါးၾကီးနဲ႕ သား နဂါးႏွစ္ေကာင္ ေမြးဘြားရာ၊ ေပ်ာ္ျမဴးရာ ျမစ္ဆံုေဒသကို ဆုံးရွုံးရမွာပါ၊ ဒီဆုံးရွုံးမႈေတြကို ဘယ္လို ေလ်ာ္ေၾကးနဲ႕မွ အစားထိုးလို႕မရႏိုင္ပါ၊
(၃) ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွ ဆုံးရွုံးမႈမ်ား
ပိုျပီးရွင္းေအာင္ အမွတ္စဥ္ထိုးျပီး ေျပာျပခ်င္ပါတယ္၊
(က) အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ေပ ၅၀၀ ရွိတဲ့ ေရကာတာၾကီးက ေမခနဲ႕ မလိခ ျမစ္ၾကီး ႏွစ္စင္းက စီးဆင္းလာတဲ့ေရေတြကို ပိတ္ဆို႕ဟန္႕တားျပီး နယူးေယာက္ျမိဳ႕ၾကီး ေလာက္ က်ယ္ျပန္႕ျပီး ၆၆ ထပ္ အေဆာက္အအံုတခုေလာက္ျမင့္ (ေပ ၉၅၀) တဲ့ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးထဲမွာ အရင္သိမ္းဆည္းထားလိုက္မွာပါ၊ ဒါေၾကာင့္မို႕ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးရဲ့ ပင္မအစဟာ ေမခ နဲ႕ မလိခမဟုတ္ေတာ့ပါ၊ ျမစ္ဆုံဆည္ၾကီး ျဖစ္သြားပါျပီ၊ ျမစ္ဆုံဆည္ၾကီးက ေရလႊတ္ေပးမွသာ ဧရာဝတီ ဆက္လက္စီးဆင္းႏိုင္မွာပါ၊
(ခ) အဲဒီ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ေရပမာဏရဖို႕ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ စုေဆာင္းရမွာပါ၊ အခ်ိဳ႕ ဆည္ၾကီးေတြ မွာ ေရကာတာအျပည့္ ေရစုခ်ိန္ တႏွစ္ကေန တႏွစ္ခြဲ ၾကာပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီး ေရစုေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးထဲ ေရစီးမွာမဟုတ္ပါ၊
(ဂ) ေရေလွာင္ကန္ထဲမွာ ေရျပည့္ျပီးတဲ့ေနာက္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုပ္ျပီး မလိုေတာ့တဲ့ ေရကို ေရတံခါးၾကီးမ်ားက တဆင့္ ဧရာဝတီျမစ္ထဲ ထုတ္လႊတ္မွာျဖစ္ပါတယ္၊ ဧရာဝတီ ျပန္လည္စီးဆင္းႏိုင္ပါလိမ့္မယ္၊ ဒါေပမည့္ ေရေတြက ညစ္ပါတ္ ျပီး မသန္႕ရွင္းေတာ့ပါ၊
(ဃ) ေရကာတာက ထုတ္လႊတ္တဲ့ ေရက မသန္႕ရွင္းေတာ့လို႕အဲဒီေရ (Polluted Water) ကို ေသာက္သုံးၾကရမည့္ လူေတြ၊ တိရိစာၦန္ ေတြ အတြက္ ေရာဂါဘယေတြ ရေစပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးကိုယ္တိုင္က ျခင္လို ငွက္ဖ်ား စတဲ့ ေရာဂါဘယျဖန္႕ေဝတတ္တဲ့ ပိုးမႊားေတြ စုေဝးပြါးမ်ားရာ ေဒသၾကီးျဖစ္လာျပီး ပါတ္ဝန္းက်င္လူထုရဲ့ က်န္းမာေရးကို အၾကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္၊
(င) ေမခ နဲ႕ မလိခ ျမစ္မ်ားက စီးဆင္းလာတဲ့ ေရဟာ ႏုံးမ်ား၊ သဲမ်ားကိုပါသယ္ေဆာင္လာခဲ့ျပီး အဲဒီ ႏုံးေတြ၊ သဲေတြ (Sediment) က ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ ျမစ္ညာပိုင္းမွာ ေျမဩဇာအင္မတန္ေကာင္းတဲ့ ႏုံးတင္ေျမႏုေတြ ဖန္တီးေပးျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းကို အၾကီးအက်ယ္ ေထာက္ပံ့ေနတာတာပါ၊ ဆည္ၾကီး ျပီးသြားရင္ေတာ့ အဲဒီ ႏုံးေတြဟာ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးရဲ့ ေအာက္ေျခမွာပဲ အနည္ထိုင္က်န္ရစ္ခဲ့ျပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းကို ဘယ္လိုမွ ေရာက္မွာမဟုတ္ေတာ့ပါ၊ ႏုံးတင္ေျမႏုပါးရွားသြားမည့္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းေတြ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္၊
(စ) ဆည္ၾကီးကပဲ ျမစ္အတြင္း ငါးအပါအဝင္ ေရေနသတၱဝါ မ်ားရဲ့ ျမစ္ဖ်ားကေန ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာမႈကို ပိတ္ဆို႕ဟန္႕တားလိုက္ပါလိမ့္မယ္၊ ငါးမ်ိဳးဆက္တုံးမႈ၊ အေရအတြက္ရွားပါးမႈေတြက ေရလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္သူမ်ားကို အၾကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္၊
(ဆ) ျမစ္ေရပမာဏ နဲ႕ ေရစီးကို ဆည္ၾကီး က ထိန္းခ်ဳပ္လိုက္ျပီမို႕လို႕ ျမစ္အတြင္း သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွ မ်ားနဲ႕ ခရီးသြားလာမႈဟာ ပိုျပီးခက္ခဲလာပါလိမ့္မယ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ျမိဳ႕ေပါင္း၊ ရြာေပါင္းမ်ားစြာ၊ ဆိပ္ကမ္းေပါင္းမ်ားစြာဟာ ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ဝဲ၊ယာ တဘက္တခ်က္မွာ တည္ရွိေနၾကျပီး ခရီးသြားလာေရး နဲ႕ ကုန္စည္စီးဆင္းမႈ အတြက္ ဒီျမစ္ၾကီးကို ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ လူဦးေရ ၆၀%က အားကိုးေနရတာပါ၊ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးအတြင္း၊ ေရတိမ္သြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးအတြင္း၊ ေရစီးနည္းျပီး မမွန္တဲ့ ျမစ္ၾကီးအတြင္းမွာ သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွ မ်ား မိုးရာသီကလြဲရင္ က်န္တဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ သြားလာႏိုင္မွာမဟုတ္ေတာ့ပါ၊
(စ်) ေရစီးေႏွးျပီး ေရပမာဏနဲ သြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးရဲ့ ကမ္းပါးတဖက္တခ်က္က ျမစ္ေရကိုအမွီျပဳျပီးေပါက္ေနတဲ့ ဒီေရာက္ေတာေတြ ပ်က္စီး ကုန္ပါလိမ့္မယ္၊ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့အတြက္ ကမ္းပါးေတြ ျပိဳက်ျပီး ဧရာဝတီ ျမစ္နဲ႕ ျမစ္လက္တက္မ်ားအတြင္းမွာ ေသာင္ထြန္းျပီး အဲဒီ ေျမပမာဏက ေရပမာဏထက္ ပိုမ်ားးလာပါလိမ့္မယ္၊ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးနဲ႕ ဒီေရာက္ေတာေတြ ပ်က္သုံးမႈက ဧရာဝတီျမစ္္ဝွမ္းေဒသ ကို ေျခာက္ေသြ႕ဇုံအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းလိုက္ပါလိမ့္မယ္၊
(ည) တခါတရံ မိုးအျပင္းအထန္ နဲ႕ အဆက္မျပတ္ရြာသြန္းတဲ့ အခါ ဆည္ထဲမွာ ေရပမာဏက ဆည္က ထိန္းထားႏိုင္တာထတ္ အဆမတန္ပိုမ်ားလာတတ္ပါတယ္၊ အဲဒီအခါမွာ ေရအင္အားေၾကာင့္ ဆည္ျပိဳက်မွာကို ေရွာင္တဲ့အေနနဲ႕ ဆည္ေရတံခါးေတြကို ဖြင့္ျပီး ေရေတြ ရုတ္တရက္ ထုတ္ပစ္တတ္ၾကပါတယ္၊ အဲဒီ အေရးေပၚေရထုတ္မႈက ဧရာဝတီျမစ္ထဲကို ေတာင္က်ေခ်ာင္းေရေတြ ဒလေဟာ အရွိန္အဟုန္ၾကီးမားစြာ စီးဆင္းလာသလိုမ်ိဳး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္၊ ျမစ္ထဲမွာလဲ ကမ္းျပိဳထားလို႕ ေသာင္ေတြက ကမ္းပါးထက္ပိုျမင့္ေနတဲ့ အခ်ိန္၊ ကမ္းပါးမွာလဲ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ ဒီ ေရစီးဆင္းမႈက ျမစ္နဲ႕ မလွမ္းမကမ္းက ျမိဳ႕ရြာမ်ားကို ေရလႊမ္းမိုးတဲ့ အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္၊ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းက ျမိဳ႕ၾကီးမ်ား အားလုံးနီးပါး ဒီရုတ္တရက္ေရလႊမ္းမိုးမႈဒဏ္ကို မၾကာခဏ ခံစားၾကရမွာပါ၊
(ဋ) ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့အခ်ိန္၊ေႏြရာသီ (ေဖေဖာ္ဝါရီ လ ကေန ေမ လအတြင္း) ဆည္ထဲမွာလဲ ေရနည္းမွာမို႕ ဆည္က ေရျပန္ထုတ္တာလဲ အလြန္နည္းျပီး ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ေရစီးဆင္းမႈ မရွိသေလာက္ျဖစ္ေတာ့မွာပါ၊ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ စီးဝင္ရမည့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ (Andaman Sea) က ေရေတြက ဧရာဝတီျမစ္ဘက္ကို ျပန္လည္စီးဝင္ျပီး ဧရာဝတီျမစ္ဝကြၽန္းေပၚတခုလုံး ဆားငံေရေတြ လႊမ္းသြားပါလိမ့္မယ္၊ ေႏြကုန္လို႕ မိုးရာသီ စပါးစိုက္ပ်ိဳးရမည့္အခ်ိန္မွာ ဆားငံေရလႊမ္းျပီး ပ်က္ဆီးေနတဲ့ လယ္ေျမေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံ လယ္သမားထုၾကီးရဲ့ အက်ိဳးစီးပြါးကို အၾကီးအက်ယ္ထိခိုက္မွာ ျဖစ္သလို ျမန္မာတႏိုင္ငံလုံး ဆန္စပါးရွားပါးမႈ၊ စားနပ္ရိကၡာမလံုေလာက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚပါလိမ့္မယ္၊
အထက္မွာ တင္ျပထားတာေတြနဲ႕ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္ဆီးမႈ၊ ရာသီဥတုေဖာက္ျပန္မႈ၊ ရွားပါး သစ္ပင္မ်ား၊ ပန္းမ်ား၊ေရေနသတၱဝါမ်ား၊ ငွက္မ်ိဳးစုမ်ား မ်ိဳးတုန္းေပ်ာက္ကြယ္မႈ၊ ေတြေပါင္းစပ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ တရုတ္အစိုးရရဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ဖ်ားမွာ ျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ျခင္းဟာ ျမန္မာျပည္သူ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ကို စီးပြါးေရး၊ လူမႈေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အသက္ရွင္သန္ေရး၊ စားနပ္ရိကၡာဖူလံုေရး၊ ႏိုင္ငံေရး အဘက္ဘက္က အတိုင္းအဆမရွိပ်က္စီးေစမွာပါ၊ သူတို႕ရဲ့ ႏိုင္ငံမွာ ျမစ္ဝါျမစ္ ၾကီး ေသဆုံးသြားတဲ့ သာဓက အထင္အရွားရွိရက္နဲ႕ က်ေနာ္တို႕ႏိုင္ငံက မိခင္ျမစ္ၾကီးကို သတ္ဖို႕ၾကိဳးစားေနတာဟာ တရုတ္အစိုးရက ျမန္မာျပည္သူမ်ားကို တိုက္႐ိုက္ဖိႏွိပ္ေစာ္ကားေနတာလို႕ က်ေနာ္ ယူဆပါတယ္၊ တရုတ္အစိုးရ နဲ႕ပူးေပါင္းျပီး ျမန္မာ ျပည္သူမ်ားကို လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ေနတဲ့၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ မိခင္ျမစ္ၾကီးကို သတ္ျဖတ္ေနတဲ့ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကိုလဲ အလြန္အံ့ဩမိပါတယ္၊ တကယ္ေတာ့ သူတို႕ေတြ လဲ မ်ိဳး႐ိုးစဥ္ဆက္ ဧရာဝတီ နဲ႕ ၾကီးျပင္းျပီး ဧရာဝတီရဲ့ ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ခံယူခဲ့ၾကရသူေတြပါ၊ ဧရာဝတီ ဟာက်ေနာ္တို႕ အားလုံးရဲ့ အေမ ျဖစ္သလို႕ သူတို႕ရဲ့ အေမလဲ ျဖစ္ပါတယ္၊ ဧရာဝတီ ရဲ့ေက်းဇူးေတြ သူတို႕အေပၚမွာလဲ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္၊
(၄) ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ႕ခ်ေရး
ဦးသိန္းစိန္ ၾကံ့ဖြံ႕သမၼတျဖစ္လာျပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ေျပာဆိုလာၾကတာကေတာ့ "ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ႕ခ်ေရး နဲ႕ပေပ်ာက္ေရး" ပါပဲ၊ ဦးသိန္းစိန္ ကဦးေဆာင္ျပီး ေဆြးေႏြးပြဲေတြ၊ စာတမ္းဖတ္ပြဲေတြ အၾကီးအက်ယ္ျပဳလုပ္ေနၾကတာပါ၊ ဦးသိန္းစိန္ ရဲ့ စီးပြါးေရးအၾကံေပးအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာဦးျမင့္ကလဲ၂၀၁၁ခုႏွစ္ ေမလ ၂၀-၂၁၊ ေနျပည္ေတာ္မွာက်င္းပတဲ့ "ေက်းလက္ေဒသဖြံ႕ျဖိဳးေရး ႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြးပြဲ" မွာ "ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ႕ခ်ေရး၊ ေရွ႕ဆက္ ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား" ဆိုတဲ့ စာတမ္းတေစာင္တင္သြင္းခဲ့ပါတယ္၊ သူ႕ရဲ့ စာပိုဒ္ေပါင္း ၉၇ ပုဒ္ရွိတဲ့ စာတမ္းမွာ စာပိုဒ္ အမွတ္ ၅၇ ကေန ၈၇ အထိ စာပိုဒ္ေပါင္း ၃၀ နဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရး ကဏၰကို ဦးစားေပး တင္ျပသြားတာေတြ႕ရပါတယ္၊ သူ႕ရဲ့ တင္ျပခ်က္ေတြကေတာ့ လယ္ယာကဏၰကို ျမႇင့္တင္ျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈပေပ်ာက္ေရးအတြက္ အဓိကက်ေၾကာင္း အစခ်ီျပီး ဆန္စပါးစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္မႈကို ျပည္တြင္းဖူလုံရုံမက ျပည္ပကို တိုးျမႇင့္တင္ပို႕ေရာင္းခ်ႏိုင္ဖို႕၊ ကမ႓ာေပၚမွာ အဓိက ဆန္စပါးစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်တဲ့ ႏိုင္ငံအဆင့္ကို အေရာက္လွမ္းဖို႕၊ အဲဒီအတြက္ အစိုးရ ရဲ့မူဝါဒခ်မွတ္မႈ၊ ဝန္ၾကီးဌာနမ်ားရဲ့ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ၊ လယ္သမားမ်ားနဲ႕ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီမ်ားရဲ့ အခန္းကဏၰ၊ တိက်မွန္ကန္တဲ့ စာရင္းဇယားမ်ားျပဳစုမႈ၊ လယ္သမားမ်ားကို အခြင့္အေရးအေကာင္းဆုံးဖန္တီးေပးဖို႕ နဲ႕ ေစ်းကြက္အသစ္ေတြ ရွာေဖြဖို႕၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မႈေတြ ကို ျပင္ဆင္ဖို႕ စသျဖင့္ အၾကံျပဳထားတာေတြ႕ရပါတယ္၊ အျခား စီးပြါးေရး အၾကံေပးမ်ားကလဲ စာတမ္းေတြတင္ၾက၊ ေဆြးေႏြးၾကပါတယ္၊ ဒါေပမည့္ သူတို႕ရဲ့ စာတမ္းေတြက ဦးျမင့္ ရဲ့စာတမ္းလို လူထုၾကားထဲေရာက္မလာတဲ့အတြက္ ဘာေတြ အၾကံျပဳတယ္ဆိုတာ မသိႏိုင္ပါ၊
ဒါေပမည့္လဲ ေဒါက္တာဦးျမင့္ရဲ့ စာတမ္းမွာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး ရဲ့ အေရးၾကီးမႈအေၾကာင္း တလုံးမွမပါတာေတြ႕ရပါတယ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ႕ခ်ေရး၊ ပေပ်ာက္ေရးအတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အဓိက စီးပြါးေရးျဖစ္တဲ့ လယ္ယာကဏၰကို ျမႇင့္တင္ရမယ္၊ ကမ႓ာ႕ ဆန္အထြက္ဆုံး ႏိုင္ငံျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားရမယ္၊ လယ္သမားေတြ အတြက္အက်ိဳးစီးပြါးေတြ ဖန္တီးေပးရမယ္ဆိုတာ မွန္ကန္တဲ့ အၾကံျပဳခ်က္ပါ။ ဒါေပမည့္ အဲဒီ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းရဲ့ အဓိက အားထားရာ၊ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး ကို ဘယ္လို ကာကြယ္သင့္တယ္၊ ေစာင့္ေရွာက္သင့္တယ္ ဆိုတာေတြ တလုံးတပါဒမွ ေဆြးေႏြး၊အၾကံေပးတာ မေတြ႕ပါ၊ က်ေနာ္က ဆရာ ဦးျမင့္လို စီးပြါးေရးပညာရွင္မဟုတ္ေပမည့္ ဧရာဝတီ ကို မကယ္တင္၊ မကာကြယ္ ၊မထိန္းသိမ္းပဲနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ဖို႕မေျပာနဲ႕၊ ေလ်ာ့က်ေအာင္ေတာင္လုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႕ ေျပာခ်င္ပါတယ္၊ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးမ်ား ျမစ္ဝါျမစ္လို ေသဆုံးသြားခဲ့ရင္ က်ေနာ္တို႕ျပည္သူေတြဟာ ကုန္းေကာက္စရာေတာင္ ရွိမွာမဟုတ္ေတာ့ဘူးလို႕လဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္လဲ ဆရာဦးျမင့္အပါအဝင္ ပညာရွင္မ်ားက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ ကို ျမစ္ဆုံဆည္တည္ေဆာက္ေရးစီမံကိန္းၾကီးကို ရပ္တန္႕ဖို႕ ရဲရဲတင္းတင္း တာဝန္သိသိ ေျပာသင့္တယ္လို႕ ေတာင္းဆိုခ်င္ပါတယ္၊
မၾကာခင္မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး ေဆြးေႏြးပြဲကို ေနျပည္ေတာ္မွာ ထပ္မံက်င္းပဦးမယ္၊ အဲဒီ ေဆြးေႏြးပြဲကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားက ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကိုလဲ ဖိတ္ၾကားမယ္လို႕ ၾကားသိရပါတယ္၊ ဒီတခါျဖင့္ တာဝန္ရွိသူမ်ားက တာဝန္သိသိနဲ႕ ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးကို ကယ္တင္ေရး၊ ကာကြယ္ေရး ရဲရဲရင့္ရင့္ ေဆြးေႏြးၾကလိမ့္မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ့၊
(၅) တာဝန္သိသူမ်ားက ေျပာေနၾကျပီ
တာဝန္ရွိသူေတြက မေျပာၾကေသးေပမည့္ တာဝန္သိသူမ်ားကေတာ့ ေျပာေနၾကပါျပီ၊ ဒီကေန႕ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းက လစဥ္ထုတ္၊ အပါတ္စဥ္ထုတ္ မဂၢဇင္းေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ မွာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးရဲ့ တန္ဘိုးၾကီးမားမႈ နဲ႕ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး မပ်က္ဆီးေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရမည့္ တာဝန္ေတြကို ပညာရွင္ေတြ၊ စာေရးဆရာေတြ၊ ကဗ်ာဆရာေတြ၊ ကာတြန္းဆရာေတြ က အင္တာဗ်ဴးေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြ၊ ဝတၳဳေတြ၊ ကဗ်ာေတြ၊ ကာတြန္းေတြ နဲ႕ တင္ျပေဆြးေႏြးေနၾကပါျပီ၊ စာမဘတ္တဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ မသိၾကရင္ေတာင္မွ စာဘတ္တဲ့ ျပည္သူေတြ သိနားလည္ေနၾကပါျပီ၊ တခ်ိဳ႕ စာေရးဆရာေတြက စာေပေဟာေျပာပြဲေတြမွာ လူထုကို ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး ရဲ့ အတိဒုကၡေတြ အေၾကာင္း ရဲရဲတင္းတင္းေဟာေျပာေနၾကပါျပီ၊ အဲဒီ ပုဂိၢဳလ္မ်ားရဲ့ တာဝန္သိမႈ နဲ႕ တာဝန္ယူမႈကို ေက်းဇူးတင္မိျပီး အဲဒီလို တာဝန္သိသူေတြ မ်ားလာဖို႕၊ လူထုရဲ့ သိနားလည္မႈကေန အင္အားအျဖစ္ေျပာင္းလဲျပီး ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ႏိုင္ၾကဖို႕ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ့၊
အဲဒီ တာဝန္သိသူေတြရဲ့ တင္ျပမႈေတြထဲက တခုကို မွ်ေဝခ်င္ပါတယ္၊ အဲဒါက ထင္ရွားတဲ့ စာေရးဆရာ၊ ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း (ပုတီးကုန္း) ရဲ့ ေဟာေျပာခ်က္ပါ၊ မဂလၤာဒုံျမိဳ႕နယ္မွာ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေမလ ၁၅ ရက္ေန႕မွာက်င္းပတဲ့ စာေပေဟာေျပာပြဲတခုမွာ ေျပာခဲ့တာလို႕ သိရပါတယ္၊ အဲဒီေဟာေျပာပြဲမွာ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္း က ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးအေၾကာင္း ကဗ်ာ ႏွစ္ပုဒ္နဲ႕ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။
ဆရာေမာင္စိန္ဝင္း က ကခ်င္ျပည္နယ္က ဧရာဝတီျမစ္ဆံုေဒသကို လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ႏွစ္ (၁၉၉၆ ထင္ပါတယ္) ေလာက္က ေရာက္ဘူးခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္၊ အဲဒီမွာ ျမစ္ဆုံရဲ့အလွအပကို သူခံစားၾကည္ႏူးျပီး သူ႕အကိုရဲ့ တိုက္တြန္းမႈနဲ႕ ကဗ်ာတပုဒ္ကို တထိုင္ထဲ စပ္မိပါသတဲ့၊ အဲဒီ ကဗ်ာရဲ့ ေခါင္းစဥ္က "အင္ခိုင္မြန္ ရဲ့ ေျခရင္းမွာ" တဲ့၊ အင္ခိုင္မြန္ ဆိုတာက ေမခ နဲ႕ မလိခ ဆံုတဲ့ေနရာမွာ မားမားၾကီးတည္ရွိေနတဲ့ ေတာင္တန္းၾကီးရဲ့ အမည္ပါ၊ သူ႕ကဗ်ာ ကို ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းက ဒီလို ရြတ္ျပပါတယ္၊
"အင္ခိုင္မြန္ ရဲ့ ေျခရင္းမွာ"
ေမခ နဲ႕ မလိခ
ဆုံမိၾက ဒီမွာ။
သံေယာဇဥ္ ျမစ္ဆံုျဖစ္
ခ်စ္ၾကေသာအခါ၊
သမုဒယ ျမစ္ႏွစ္စင္းရဲ့
ခ်စ္ျခင္းဖြဲ႕အလကၤာ
ဧရာဝတီ ရယ္လို႕ျဖစ္၊
ကမာၻတည္သ၍
ျမန္မာျပည္ေဟ့ ရယ္လို႕
ေၾကြးေၾကာ္ျပီး စီးေနမည့္ ျမစ္။။။
ကဗ်ာဆရာက ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးကို "ကမာၻတည္သ၍ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို႕ ေႂကြးေၾကာ္ျပီး စီးေနမည့္ျမစ္" လို႕ ရဲရဲဝင့္ဝင့္ တင္စားခဲ့ပါတယ္၊ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ႏွစ္ကပါ၊ ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာျပပါတယ္၊ ရသစာေပ တခုရဲ့ တန္ဘိုးကို အခ်ိန္ကာလ နဲ႕ ေဒသ ေပၚမွာယွဥ္ျပီး အခ်ိန္တိုင္းမွာ၊ ေဒသတိုင္းမွာ မွန္မွ ေကာင္းတယ္လို႕ ဆုံးျဖတ္ရတယ္လို႕ဆိုပါတယ္၊ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္က ေရးထားတဲ့ စာတပုဒ္၊ ကဗ်ာတပုဒ္ ဟာ ဒီေန႕ေခတ္နဲ႕ မကိုက္ညီေတာ့ဘူးဆိုရင္ အဲဒီ စာဟာ ေကာင္းတယ္လို႕ မေခၚႏိုင္ဘူး တဲ့၊ အဲဒီလို ေျပာျပီး ကဗ်ာဆရာက ဝမ္းနည္းေၾကကြဲစြာ ညီးတြားပါတယ္၊ "က်ေနာ္႕ ကဗ်ာဟာ မေကာင္းေတာ့ပါဘူး" တဲ့။ မႏွစ္က (၂၀၁၀ ခုႏွစ္) ျမစ္ဆုံကို သူ တေခါက္ထပ္ေရာက္ပါသတဲ့။ အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ သူ႕ရဲ့ "ကမ႓ာတည္သ၍ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို႕ ေႂကြးေၾကာ္ျပီး စီးေနမည့္ျမစ္" ၾကီးဟာ ေနာက္တႏွစ္ေတာင္မွ ခံပါဦးမလား လို႕သူ သံသယျဖစ္မိရပါတယ္… တဲ့၊
ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာပါတယ္၊ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးဟာ ျမန္မာျပည္ရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာပါ တဲ့၊ ျပီးေတာ့ ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္၊ အဲဒီ အသက္ေသြးေၾကာၾကီး မရွိေတာ့ရင္ က်ေနာ္တို႕ ရွိႏိုင္ပါဦးမလား၊ ျမန္မာျပည္ၾကီး ဆက္လက္ရွင္သန္ႏိုင္ပါဦးမလား၊ အဲဒီ နာက်င္ေၾကကြဲစိတ္နဲ႕ ကဗ်ာဆရာက ေနာက္ထပ္ကဗ်ာတပုဒ္ ကို ေရးျပီး ရြတ္ဖတ္ျပပါတယ္၊ ကဗ်ာရဲ့ ေခါင္းစဥ္က "ျမစ္ေကာ" တဲ့။
"ျမစ္ေကာ"
ျမစ္မေကာေအာင္လို႕
သစ္ေတာတို႕
စိမ္းလမ္းရေပမည္၊
ေရေဝေတာေတြ
ဆိုင္းစို႕စို႕ မိႈင္းညိဳ႕ညိဳ႕မႈံရီ၊
ခ်င္းတြင္း နဲ႕ ဧရာဝတီ
ေရျပာၾကည္သမွ်
ျမန္မာ့ေသြးေဟ့၊
တေတာလုံးေျပာင္၊ တေတာင္လုံးလင္း
ျမစ္က်ဥ္းမွာ ေသာင္ေတြေပၚေတာ့
ေနာင္အရွည္မေမွ်ာ္
ျမန္မာေပ်ာက္ေအာင္လို႕
ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ျပီလား
စိုးေၾကာက္ဖြယ္အပ်က္သေဘာနဲ႕
ျမစ္ေကာမည့္ ေန႕။။။
က်ေနာ္တို႕ တိုင္းျပည္ရဲ့ သစ္ေတာၾကီးေတြ၊ အဘိုးတန္သတၱဳေတြ၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြ၊ သဘာဝအရင္းအျမစ္ေတြ ကို ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက သူတို႕ရဲ့ အရွင္သခင္ တရုတ္အစိုးရထံ ပဏၰာဆက္သ လာဘ္ထိုးပသေနခဲ့တာ ကုန္သေလာက္ရွိေနပါျပီ၊ အခုထပ္ျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးနဲ႕ အျခားျမစ္ၾကီးေတြကိုပါ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက တရုတ္အစိုးရထံ လက္ညိႈးထိုး ေရာင္းစားလိုက္ပါျပီ၊ ဒါကို ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း က "ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ျပီလား" လို႕ နာနာက်င္က်င္ ညီးတြားရင္း ျမစ္ၾကီးေတြ ေကာေအာင္လုပ္တာဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံပ်က္သုံးေအာင္လုပ္တာပဲလို႕ ရဲရဲရင့္ရင့္ စြပ္စြဲလိုက္တာပါ၊ ဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္းလို ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးဘက္က အမွန္တရားကို ရဲရဲဝံ႕ဝံ႕ေျပာရဲသူေတြ ပို၍ပို၍မ်ားလာပါေစ၊ ဒီစကားေတြကို သက္ဆိုင္သူ အာဏာရွင္မ်ားလဲ ျပတ္ျပတ္သားသားၾကားၾကျပီး အမွားျပင္ႏိုင္ၾကပါေစ။
(ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းရဲ့ ေဟာေျပာခ်က္ အျပည့္အစံုကို ဒီေနရာမွာ http://www.4shared.com/audio/JhKO0JbZ/MgSeinWin_20110515_ThuTaRaThaS.html နားေထာင္ႏိုင္ပါတယ္၊)
(၆) ျမစ္ၾကီးနား၊ ငလ်င္ နဲ႕ စကၠန္႕ ၂၀
က်ေနာ္႕ရဲ့ ဇူလိုင္လ ၈ရက္ေန႕စြဲနဲ႕ ျဖန္႕ခ်ိခဲ့တဲ့ "ဧရာဝတီကို ကယ္တင္ၾကစို႕" စာတမ္းမွာ "ျမစ္ဆံုဆည္ဟာ စစ္ကိုင္းငလ်င္ျပတ္ေရြ႕ေၾကာၾကီးနဲ႕ နီးလို႕ ငလ်င္မ်ားလႈပ္ခဲ့ရင္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီးတျမိဳ႕လုံး စကၠန္႕၂၀ အတြင္းမွာ ေရေအာက္နစ္ျမဳတ္သြားႏိုင္တယ္" လို႕ ပညာရွင္မ်ားရဲ့ သတိေပးခ်က္ကို တင္ျပခဲ့ပါတယ္၊ အဲဒီမွာ စကၠန္႕၂၀ ဆိုတာျဖင့္ မျဖစ္ႏိုင္၊ လြန္လြန္းျပီလို႕ ေဝဘန္ေဆြးေႏြးၾကတာေတြကို စာေရးဆရာတေယာက္ရဲ့ Face Book စာမ်က္ႏွာမွာေတြ႕ရပါတယ္၊ “ဒီလိုဆိုရင္ ေရဟာ တနာရီကို မိုင္ ၅၄၀၀ ေလာက္ႏႈံးနဲ႕ စီးဆင္းရမွာမို႕ မ်ားျပီထင္တယ္”လို႕ စာေရးဆရာက ဆိုပါတယ္၊တေယာက္ကက်ေတာ့ “မိနစ္ ၂၀ ကိုေျပာတာထင္တယ္၊ နဲနဲပိုေရးမိသြားတာမ်ားလား” လို႕ေျဖပါတယ္၊ တေယာက္ကက်ေတာ့ “အသံရဲ့ျမန္ႏႈံးကမွ တနာရီကို ၇၆၈မိုင္မို႕ ေရရဲ့အျမန္က အသံထက္ ၇ဆေက်ာ္ျမန္ေနျပီ”လို႕ ေထာက္ျပျပန္ပါတယ္၊ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ “အမွားၾကီးတခုကို လက္ဆင့္ကမ္း ျဖန္႕ေဝလိုက္မိပါျပီ” ဆိုျပီး ေနာင္တရေနၾကျပန္ပါတယ္၊ က်ေနာ္ကေတာ့ အံ့ဩမိပါတယ္၊ စကၠန္႕၂၀၊ မိနစ္ ၂၀၊ ၂နာရီ၊ နာရီ ၂၀ ဆိုတာက အဓိကမဟုတ္ပါ၊ ငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင့္ ဆည္ၾကီးျပိဳက်ျပီး ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီး ေရေအာက္ေရာက္ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို သတိေပးျခင္းက အဓိကပါ၊ စကၠန္႕၂၀ ဆိုတာကို သံသယျဖစ္လို႕ က်ေနာ္႕စာတမ္း တခုလုံးကို လက္မခံဘူး၊ မယံုဘူးဆိုရင္လဲ ရွိပါေစ၊ သစ္ပင္ တပင္ခ်င္းကို ေစ့ေစ့စပ္စပ္လိုက္ၾကည့္ျပီး သစ္ေတာအုပ္ၾကီး တခုလုံးကို မျမင္သလို ျဖစ္ေနပါတယ္၊ စကၠန္႕၂၀ ဆိုတာကို သံသယျဖစ္ေဆြးေႏြးေနမည့္ အစား ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီး ေရေအာက္မေရာက္ေအာင္ ဘယ္လို အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို အေလးအနက္ေဆြးေႏြးၾက၊ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ၾကရင္ ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းလိုက္မလဲ၊
ဆည္ၾကီးျပိဳက်ဖို႕က ငလ်င္ေၾကာနဲ႕ နီးတာအျပင္ အျခားအေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ရပ္ရွိပါေသးတယ္၊ မိုးအၾကီးအက်ယ္အဆက္မျပတ္ ရြာျပီး ျမစ္ေရၾကီးတဲ့အခါမွာလဲ ဆည္ထဲမွာထိန္းထားႏိုင္တဲ့ ေရပမာဏကို အလြန္အကြၽံေက်ာ္လြန္ျပီး ေရဖိအားဒဏ္မခံႏိုင္ပဲ ဆည္က်ိဳးတတ္ပါတယ္၊ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ေမလမွာ မိုးအၾကီးအက်ယ္ရြာသြန္းလို႕ ျမစ္ၾကီးနားရဲ့ ေျမာက္ဘက္ ၁၀မိုင္ ေလာက္အကြာမွာရွိတဲ့ က်ိန္ခရန္ (Ching Hkrang) ဆည္ ျပိဳအက္ျပီး က်ိန္ခရန္ရြာ ေရလႊမ္းမိုးခံရျပီး လူ ၅ဦးေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္၊
အဲဒီကာလမတိုင္ခင္ကလဲ ဝါေရွာင္ဆည္ၾကီး ျပိဳပ်က္ခဲ့ျပီးပါျပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ အဲဒီလို မိုးသည္းထန္စြာရြာသြန္းျပီး ေမခ၊ မလိချမစ္ေရၾကီးျပီး ေရလႊမ္းမိုးမႈကို ၁၉၅၀၊ ၁၉၆၀၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၀၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၄၊ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ေတြ႕ၾကဳံခဲ့ရျပီးပါျပီ၊ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ေရလႊမ္းမိုးမႈမွာ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ တျမိဳ႕လုံးနီးပါး ေရျမဳတ္ခဲ့ပါတယ္၊ ေနာက္တေၾကာင္းကေတာ့ တရုတ္ ဆည္မ်ားရဲ့ အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းမႈေၾကာင့္ပါ၊ တရုတ္ျပည္မွာ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လမွာ ရွင္မန္တန္ (Shimantan) နဲ႕ ဘန္ေက်ာင္ (Banqiao) ဆည္ၾကီး ေတြ ျပိဳလဲေတာ့ အေဆာက္အအံု ၆သန္းေက်ာ္ပ်က္ဆီး၊ လူ ၁၁သန္းေက်ာ္ အိုးအိမ္မဲ့ ျဖစ္ျပီး လူ ႏွစ္သိန္း ၄ေသာင္းေက်ာ္ ေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္၊
ဒီေတာ့ ျမစ္ဆံုဆည္ၾကီးျပိဳက်ဖို႕က မိုးၾကီးျပီး ျမစ္ေရလႊမ္းလို႕၊ ဆည္ရဲ့အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းလို႕ နဲ႕ ငလ်င္လႈပ္လို႕ စတဲ့ အေၾကာင္းသုံးပါးထဲက တေၾကာင္းေၾကာင္းျဖစ္ေစ၊ႏွစ္ေၾကာင္းစံုလို႕ျဖစ္ေစ၊ သုံးေၾကာင္းစလုံးေပါင္းစံုလို႕ျဖစ္ေစ၊ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ ကိစၥပါ၊ က်ိန္ခရန္ဆည္၊ ဝါေရွာင္ဆည္မ်ားထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ၾကီးမားလွတဲ့ ဆည္ၾကီးမို႕ ဒီဆည္ၾကီး က်ိဳးပ်က္ခဲ့ရင္ျဖင့္ (စကၠန္႕၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ ၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ ၂နာရီမွာျဖစ္ေစ) ဆည္ၾကီးေအာက္ေျခမလွမ္းမကမ္းက ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီး ေရေအာက္ေရာက္သြား႐ံုမက ေရထဲေမ်ာပါ ပ်က္စီးသြားမွာပါ၊
DISSENT ဆိုတဲ့ စာေစာင္ ရဲ့ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ေဆာင္းကူး/ေဆာင္းရာသီ ထုတ္ (AUTUMN/WINTER 2011) မွာ Melody Kemp ေရး တဲ့ KACHIN CAPERS ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးမွာ၊ စာမ်က္ႏွာ ၃၂မွာ ေဟာဒီလို ေရးထားပါတယ္၊ “တကယ္လို႕မ်ား ကမာၻေျမၾကီးက ေရြ႕လ်ားျပီး (ျမစ္ဆံု)ဆည္ျပိဳလဲခဲ့ရင္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာတည္ရွိတဲ့ လူ တစ္သိန္း ခြဲေက်ာ္ေနထိုင္တဲ့ ကခ်င္ျပည္နယ္ရဲ့ ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးဟာ စကၠန္႕ ၂၀ အတြင္းမွာ ေပ်ာက္ဆုံး သြားလိမ့္ မယ္” (If the earth moves and the dam collapses, the downstream capital of Kachin State, a city of over 150,000, would disappear in 20 seconds.)၊ Melody Kemp က ဩစေၾတလ် လူမ်ိဳးစာေရးဆရာမ တေယာက္ျဖစ္ျပီး အာရွတိုက္မွာ အႏွစ္ ၂၀ေက်ာ္ေနထိုင္ေနသူျဖစ္ပါတယ္၊ သူမဟာ အင္မတန္ ဩဇာၾကီးမားတဲ့ အေမရိကန္ ပါတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ သတင္းအဖြဲ႕အစည္း (U.S. Society for Environmental Journalism) ရဲ့ အဖြဲ႕ဝင္တေယာက္လဲ ျဖစ္ပါတယ္၊
(၇) အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ
ဧရာဝတီကိုကယ္တင္ေရး၊ ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ကန္႕ကြက္ဟန္႕တားေရးဟာ အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈၾကီးျဖစ္တယ္လို႕ က်ေနာ္ ေျပာခဲ့ပါတယ္၊ က်ေနာ္တို႕အားလုံး ညီညာဖ်ဖ် လႈပ္ရွားၾကမယ္ဆိုရင္ ဒီအမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈၾကီးကေန ဧရာဝတီ ကို ကယ္တင္ႏိုင္ရုံ၊ ကာကြယ္ႏိုင္႐ံုမွ်မက က်ေနာ္တို႕ ႏိုင္ငံရဲ့ ဒီမိုကေရစီေရး၊ လူ႕အခြင့္အေရး၊ ျပည္တြင္းျငိမ္းခ်မ္းေရး နဲ႕ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးေအာင္ပြဲမ်ားပါ ရရွိႏိုင္မယ္လို႕လဲ က်ေနာ္ ေလးေလးနက္နက္ယံုၾကည္ပါတယ္၊ ဒီလႈပ္ရွားမႈၾကီးကေန ႏိုင္ငံတကာမွာ တရုတ္အစိုးရက ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကိုလိုနီျပဳေနမႈ၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ အက်ိဳးစီးပြါးကို တိုက္႐ိုက္ဖ်က္ဆီးေနမႈေတြကို လူသိရွင္ၾကား ကန္႕ကြက္ရွုံ႕ခ်ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ မေက်နပ္မႈ၊ ႏိုင္ငံတကာမိသားစုၾကီးရဲ့ ေဝဘန္ ရွုံ႕ခ်မႈေတြေအာက္မွာ တရုတ္အစိုးရဟာ သူ႕ရဲ့ ျမန္မာျပည္သူမ်ားအေပၚအႏိုင္အထက္ျပဳက်င့္မႈကို ရပ္တန္႕လာႏိုင္ပါတယ္၊ ျပီးေတာ့လဲ ျပည္တြင္းမွာ ျပည္သူေတြက၊ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းလို တာဝန္သိသူေတြက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို "ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္မေသာက္ၾကဖို႕"၊ "အမိႏိုင္ငံရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာကို ေရာင္းမစားဖို႕"၊ ပိုျပီး ရဲရဲရင့္ရင့္၊ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေတာင္းဆိုဖိအားေပးႏိုင္ၾကမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြလဲ သူတို႕ရဲ့ တရုတ္အစိုးရအေပၚ အလြန္အကြၽံမွီခိုေနရမႈေတြကို ျပန္လည္စဥ္းစားသုံးသတ္ျပီး ရွက္တတ္လာႏိုင္ပါတယ္၊ ဒီ ျမစ္ဆံုေရကာတာၾကီးကို ဆက္ေဆာက္ေနသ၍ ကခ်င္ျပည္သူမ်ား၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ ကန္႕ကြက္ရွုံ႕ခ်မႉကို သူတို႕ ဆက္လက္ ရင္ဆိုင္ေနရမွာျဖစ္သလို ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္ နဲ႕ ျဖစ္ေနတဲ့ စစ္ပြဲေတြကိုလဲ ရပ္တန္႕ႏိုင္မွာမဟုတ္ပါ၊ က်ေနာ္တို႕ရဲ့ ဧရာဝတီ ကာကြယ္ေရး အမ်ိဳးသားလႈပ္ရွားမႈၾကီးက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို တရုတ္သစၥာခံျပီး တရုတ္လိုသမွ် ေပးေနရတာထက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားအခ်င္းခ်င္း မေက်လည္မႈေတြကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေဆြးေႏြးညွိႏိႈင္းေျဖရွင္းၾကရင္ တရုတ္အပါအဝင္ ဘယ္ ႏိုင္ငံျခားအစိုးရကိုမွ ေၾကာက္မေနရပဲ ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိ၊ "ကမ႓ာတည္သ၍၊ ျမန္မာျပည္ ေဟ့ရယ္လို႕ ေႂကြးေၾကာ္ျပီး" ရပ္တည္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္း သိျမင္လာေစႏိုင္မွာျဖစ္ေၾကာင္းပါ၊ ၊။
ေလးစားစြာ
ေအာင္ဒင္
ဩဂုတ္ ၂၊ ၂၀၁၁
aungdin@uscampaignforburma.org
ဆရာ့အေရးအသားနဲ႔ အေတြးအေခၚ ကုိသေဘာက် လက္ခံပါတယ္။ ဟုတ္ပါတယ္ ကၽြန္မတုိ႔သာ ညီညာဖ်ဖ် အတူလက္တြဲ ၿပီးကာကြယ္မယ္ဆုိရင္ ဧရာ၀တီကုိ အလြယ္တကူ ဆံုးရံႈးမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ မွားေနသူေတြလဲ အျမန္အမွန္ျမင္ႏုိင္ၾကပါေစ။