Photo: myweb.tiscali.co.uk/kenandersonစိန္႕မာတင္ကၽြန္း
ခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ကိုေပးလိုက္ရတယ္လို႕ ေျပာေနၾကတဲ့ စိန္႕မာတင္ ကၽြန္းအေၾကာင္း နည္းနည္းေျပာခ်င္ပါတယ္။
St. Martin's Island (စိန္႕မာတင္ကၽြန္း)က ေဒသခံ အေခၚ ဘဂၤလီလို "Nirical Gingira"၊ ျမန္မာလို "အုန္းကၽြန္း" လို႕ အဓိပၸာယ္ ရတယ္။ ျမန္မာ-ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံကို ျခားထားတဲ့ နယ္ျခားျမစ္ နတ္ျမစ္ဝ (Naf River)ေပၚမွာရွိၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ အေနာက္ေျမာက္ကမ္းရိုးတန္းမွ အေနာက္ဘက္ (၈) ကီလိုမီတာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ေကာ့ဘဇာ-တက္ခ္နတ္ ကၽြန္းဆြယ္မွ (Cox's Bazar-Teknaf Peninsular) ေတာင္ဘက္ (၉) ကီလိုမီတာ အကြာအေဝးမွာ ရွိတယ္။ အရင္ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ၊ အႏၵိယ၊ အေရွ႕ပါကစၥတန္၊ ခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ အဆက္ဆက္ ျမန္မာမပိုင္ခဲ့ပါ။ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ ေခတ္မတိုင္မီ၊ ျမန္မာက ရခိုင္ကို မသိမ္းခင္ ရခိုင္ဘုရင္ေတြ ပိုင္ခဲ့တဲ့ အခ်ိန္ေတြ ရွိေကာင္းရွိႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အဓိကထား ဆိုလိုခ်င္တာက ခုလတ္တေလာ ကုလခံုရံုးရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေၾကာင့္ စိန္႕မာတင္ကၽြန္းကို ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ကို ေပးလိုက္ရတာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာကို ပါ။
မိတ္ေဆြမ်ား ေျပာေနတဲ့ စိန္႕မာတင္ကၽြန္း နဲ႕ ရွင္မျဖဴကၽြန္း အတူတူပဲ ဆိုတာ (က်ေနာ့္တစ္ဦးတည္း သေဘာထားအျမင္အရ) လက္မခံပါ။
ရွင္မျဖဴကၽြန္း
ရွင္မျဖဴကၽြန္းက အဂၤလိပ္လို Shapuree (ရွပူရီ) လို႕ေခၚတယ္။ နတ္ျမစ္ဝ ေပၚမွာပဲရွိတယ္။ (က်ေနာ့္တစ္ဦးတည္း အယူအဆအရ) စိန္႕မာတင္ကၽြန္းထက္ ေသးရမယ္၊ ျမန္မာျပည္နဲ႕ ပိုနီးၿပီး ခုအခ်ိန္မွာ ျမန္မာပိုင္တယ္။
ဒါက က်ေနာ့္ကိုယ္ပိုင္ ဗဟုသုတအေပၚ အေျခခံတဲ့ တစ္ဦးတည္း အျမင္နဲ႕ ေကာက္ခ်က္ဆြဲတာပါ။
ေကာင္းၿပီ..။ အဲ့ေကာက္ခ်က္မွားရင္ေကာ..။ ေကာက္ခ်က္မွားလို႕ ရွင္မျဖဴကၽြန္းနဲ႕ စိန္႕မာတင္ကၽြန္း အတူတူပဲဆိုလည္း ေျပာစရာ ရွိပါတယ္။
ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ရွင္မျဖဴကၽြန္းက (ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ/ ၿဗိတိသွ်-ဘားမားေခတ္မတိုင္မီ ေခတ္ေတြမပါ) ျမန္မာပိုင္ခဲ့တယ္လို႕ ယူဆလို႕မရပါ။ ဒီအေၾကာင္းရွင္းရာမွာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ (အင္ဂလို-ဘားမား ) ပထမစစ္ ျဖစ္ရတဲ့ ေနာက္ခံကို ရွင္းရပါ့မယ္။
အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ (၁၈၂၄-၁၈၂၆)
(စစ္အစိုးရ အဆက္ဆက္) ေက်ာင္းသင္ရိုးညႊန္တမ္းေတြမွာ ရွင္မျဖဴကၽြန္းနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး အျငင္းပြားရာမွ စစ္စတင္ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုေလ့ရွိေပမဲ့ အဲ့အေၾကာင္းက စစ္ကိုျဖစ္ေစတဲ့ မီးစတစ္စ လို႕ပဲ ေျပာႏိုင္ၿပီး ေနာက္ကြယ္မွာ စစ္ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းအခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။
အဂၤလိပ္က အႏၵိယကို (၁၇)ရာစုကတည္းက အေရွ႕အႏၵိယကုမၼဏီ အေနနဲ႕ ဝင္တယ္။ (၁၈)ရာစု အလယ္ေလာက္ေရာက္ေတာ့ အႏၵိယတစ္တိုက္လံုးနီးပါး ကုမၼဏီက တဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနၿပီလို႕ ဆိုလို႕ရတယ္။ တကယ္ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ နာမည္နဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္တာကေတာ့ (၁၉)ရာစုအလယ္ေလာက္မွာ ျဖစ္တယ္။
အဲ့သလိုေနာက္ခံအေျခအေနမွာ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ရဲ႕ သတၱမေျမာက္ မင္းဆက္ ဘႀကီးေတာ္(စစ္ကိုင္းမင္း) လက္ထက္ (၁၈၁၉-၁၈၃၇) ၁၈၂၂ မွာ ျမန္မာက အာသံနဲ႕ မဏိပူရ (Assam & Manipur) ကို သိမ္းလိုက္တယ္။ သိမ္းရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ ဘႀကီးေတာ္ရဲ႕ ဘိသိက္မဂၤလာပြဲကို မဏိပူေစာ္ဘြား မတက္တာကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး မထီမဲ့ျမင္ျပဳတယ္လို႕ယူဆကာ ေနာင္မွာ ေနာင္က်င္သြားေစဖို႕အတြက္ ရည္ရြယ္တယ္။ အဲ့သလို သိမ္းလိုက္တဲ့ အတြက္ (အင္အားႀကီးတဲ့) အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယနဲ႕ နယ္နိမိတ္ ထိစပ္မႈက ပိုမ်ားလာတယ္။ အဂၤလိပ္ကလည္း သူတို႕ရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားျဖစ္ေနတဲ့ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ နယ္ပယ္ေတြကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္လာႏိုင္တယ္လို႕ ယူဆၿပီး ျမန္မာတပ္ေတြကို ျပန္လည္ ေတာ္လွန္ေနတဲ့ အာသံနဲ႕ မဏိပူရ၊ ရခိုင္ (ရခိုင္ (Arakan) က ၁၇၈၄ ကတည္းက ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ေအာက္ ေရာက္ၿပီးျဖစ္) ေတာ္လွန္ေရးတပ္သား (ျမန္မာေတြ အေခၚ သူပုန္) ေတြကို လက္နက္၊ ရိကၡာ ေထာက္ပံေပးတယ္။
မဏိပူကို ျမန္မာဝင္လာေတာ့ နယ္ခ်င္းဆက္ေနတဲ့ ကခ်ာေစာ္ဘြားကပါ သူ႕နယ္ကိုဆက္သိမ္းမွာ ေၾကာက္ၿပီး အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယဘက္ကို ဝင္ၿပီးခိုလံႈတယ္။ အဂၤလိပ္ကလည္း ကခ်ာနယ္ (Cachar) အျပင္ အျခားနယ္ခ်င္းဆက္ေနတဲ့ ဂ်ိန္းတိယ (Jaintia) နယ္ေတြကို သူ႕ရဲ႕ ကိုလိုနီအျဖစ္ေၾကညာၿပီး ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယထဲကို ထည့္တယ္။ အဲ့နယ္ေတြ ကာကြယ္ဖို႕အတြက္ဆိုၿပီး စစ္တပ္လႊတ္တယ္။
အင္းဝေနျပည္ေတာ္ (ဘႀကီးေတာ္က အမရပူရ ကေန အင္းဝကို ၁၈၂၃ မွာ ျပန္ေျပာင္းၿပီး နန္းစိုက္ၿပီ) ဘက္က အဓိကက်တဲ့ (ၾသဇာရွိတဲ့) ပုဂၢိဳလ္မ်ား ျဖစ္တဲ့ ဘႀကီးေတာ္၊ မဟာဗႏၵဳလ၊ နန္းမေတာ္မယ္ႏု နဲ႕ သူ႕ေမာင္ စလင္းၿမိဳ႕စား ေမာင္အို စသူတို႕ရဲ႕ (အထူးသျဖင့္ စစ္သူႀကီး ျဖစ္တဲ့ မဟာဗႏၵဳလ) ေမွ်ာ္မွန္းယူဆခ်က္ကလည္း အင္းဝအာဏာစက္ကို အာသံနဲ႕ မဏိပူရတင္မက အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အေရွ႕ဘင္ေဂါ ထိပါသက္ေရာက္ေစႏိုင္တဲ့ အင္အားမိမိတို႕မွာ ရွိတယ္လို႕ ယူဆတယ္။
နယ္စပ္မွ ျပႆနာမ်ား
အထက္ကတင္ျပသလို ရခိုင္၊ အာသံနဲ႕ မဏိပူရ တို႕က ျမန္မာအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ေရာက္ေနေတာ့ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ နဲ႕ နယ္စပ္ထိစပ္ေနၿပီ ျဖစ္တဲ့အတြက္ မျဖစ္မေန ရင္ဆိုင္လာရတာက နယ္ေျမခ်င္းထိစပ္တဲ့ ေနရာေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ နယ္ျခားမ်ဥ္းကိစၥ၊ ဟိုဘက္ဒီဘက္ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္မႈ စတဲ့ ျပႆနာေတြျဖစ္တယ္။ အဲ့သလို ျဖစ္စဥ္တစ္ခုမွာ အေရွ႕အႏၵိယကုမၼဏီက ဆင္ဖမ္းသမားေတြ ျမန္မာ့ပိုင္နက္ထဲ ဝင္လာလို႕ ျမန္မာဘက္က ဖမ္းထားလိုက္တယ္။ အဲ့ဒါကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ႏွစ္ဘက္တင္းမာ ေနတဲ့ အခ်ိန္ ၁၈၂၃ စက္တင္ဘာ မွာ ျမန္မာက အဂၤလိပ္စစ္တပ္ငယ္တစ္ခုတပ္စြဲထားတဲ့ ရွင္မျဖဴကၽြန္းကို တက္သိမ္းတယ္။ အဲ့သလိုတက္သိမ္းေတာ့ အဂၤလိပ္က ရွင္မျဖဴကၽြန္းကေန ျမန္မာတပ္ေတြ ဆုတ္ခြာေပးဖို႕ေတာင္းဆိုတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေနာင္နယ္စပ္ပဋိပကၡ မျဖစ္ေအာင္ နယ္စပ္မ်ဥ္း အတိအက် ဆြဲဖို႕ဆိုၿပီး ကိုယ္စားလွယ္ႏွစ္ေယာက္လႊတ္လိုက္တယ္။ လႊတ္လိုက္တဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ ႏွစ္ေယာက္ကိုပါ ျမန္မာဘက္က ဖမ္းထားလိုက္တယ္။ အဲသလိုနဲ႕ ႏွစ္ဘက္ နယ္စပ္ပဋိပကၡေတြ က ပိုႀကီးထြားလာတယ္။
၁၈၂၄ ႏွစ္ဆန္းမွာပဲ အင္းဝေနျပည္ေတာ္က စစ္သူႀကီး သတိုးသီရိ မဟာဥဇန (နာမည္အမွတ္မွားႏိုင္တယ္) ကို အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနၿပီျဖစ္တဲ့ ကခ်ာနယ္၊ ဂ်ိန္းတိယနယ္ထဲ အထိလိုက္ၿပီး ရခိုင္၊ အာသံနဲ႕ မဏိပူ ေတာ္လွန္ေရးတပ္ (သူပုန္တပ္) ေတြကို ႏွိမ္နင္းဖို႕ လႊတ္လိုက္တယ္။ အဂၤလိပ္ကလည္း သူတို႕ရဲ႕ တပ္ေတြကို ျမန္မာတပ္နဲ႕ ရင္ဆိုင္ဖို႕ လႊတ္ေတာ့ ကခ်ာနယ္မွာ ရင္ဆိုင္တိုက္ပြဲေတြစျဖစ္တယ္။ အဲ့သလိုနဲ႕ နယ္စပ္ ျပႆနာကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ကို ၁၈၂၄ မတ္လ၊ ၅ ရက္ေန႕မွာ တရားဝင္ စျဖစ္တယ္။
အဂၤလိပ္ဘက္က စစ္တိုက္ခ်င္တဲ့ အေၾကာင္းမ်ား
(ဒီေနရာမွာ သတိျပဳေစခ်င္တာက ျမန္မာဘုရင္က အထက္မွာ တင္ျပသလို အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ေဒသေတြနဲ႕ နယ္စပ္ခ်င္းထိတဲ့ အထိ နယ္မခ်ဲ႕ဘဲေနလည္း အင္အားႀကီးမားေနၿပီျဖစ္တဲ့ အဂၤလိပ္က (အဲ့အခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္က ကမာၻမွာ နပိုလီယံရဲ႕ ျပင္သစ္အင္ပါယာကိုလည္း ႏိုင္ၿပီးျဖစ္) တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ နယ္စပ္က ႏိုင္ငံငယ္ ေလးေတြကို သိမ္းၿပီး တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ျမန္မာျပည္ကိုလည္း သိမ္းမွာျဖစ္တယ္။)
အဂၤလိပ္ဘက္ က စစ္တိုက္ခ်င္တဲ့ အဓိက အေၾကာင္းေတြကေတာ့
၁) ကုန္ၾကမ္းရွာလို႕ရတဲ့၊ ကုန္ေခ်ာျပန္ေရာင္းလို႕ရတဲ့ ေဈးကြက္ လိုခ်င္မႈ၊
၂) ပထဝီႏိုင္ငံေရး၊
၃) မိမိရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြား နဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားျဖစ္ေနတဲ့ နယ္ပယ္ကို ကာကြယ္လိုမႈ၊
၄) အင္ဂလို-ဖရန္းစစ္ အားၿပိဳင္မႈ၊
(အဲ့အခ်ိန္မွာ ျပင္သစ္ကလည္း ျမန္မာမင္းေတြနဲ႕ အဆက္အဆံရွိေနၿပီ ျဖစ္တယ္။ အထူသျဖင့္ ျပင္သစ္သေဘၤာေတြ ျမန္မာ့ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းေတြမွာ အသံုးခ်ခြင့္ရသြားမွာ စိုးရိမ္တယ္။)
၅) လတ္တေလာျဖစ္ေနတဲ့ နယ္စပ္ ပဋိပကၡမ်ား
ျမန္မာဘုရင္ဘက္မွ စစ္တိုက္ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းမ်ား
၁) အင္းဝေနျပည္ေတာ္ အင္ပါယာကို အေနာက္ဘက္မွာ ဆက္လက္ခ်ဲ႕ထြင္လိုမႈ၊
၂) ႏိုင္ငံငယ္ေလးေတြကို အစဥ္အဆက္ ႏိုင္ေနက် ျဖစ္တဲ့အတြက္ အျခားမည့္သည့္ ႏိုင္ငံႏွင့္မဆို မိမိအလိုက် ဆက္ဆံႏိုင္ဟု ယူဆမႈ၊
၃) ဘႀကီးေတာ္ လက္ထက္ အာဏာထက္ေနတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားရဲ႕ မိမိအင္အားကို အထင္ႀကီးမႈ၊
၄) ႏိုင္ငံတကာမွာ ဘာေတြျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို မသိေတာ့ အဂၤလိပ္ရဲ႕ အင္အားကို မွန္မွန္ကန္ကန္ မသံုးသပ္တတ္မႈ၊
၅) ပထီဝီႏိုင္ငံေရးကို မသိမႈ၊
၆) လတ္တေလာျဖစ္ေနတဲ့ နယ္စပ္ ပဋိပကၡမ်ား၊
စစ္ပြဲစတင္ျဖစ္စ ႏွစ္ဘက္ အႏိုင္၊ အရံႈး အေျခအေန
ရခိုင္၊ အာသံနဲ႕ မဏိပူနယ္စပ္ေတြမွာ စစ္စတင္ျဖစ္ေတာ့ ျမန္မာက အဲ့ေဒသေတြမွာ စစ္တိုက္ေနတာ ဆယ္စုႏွစ္ေတြနဲ႕ ခ်ီၾကာေနၿပီဆိုေတာ့ (လက္နက္ မယွဥ္ႏိုင္ေပမဲ့) ေရေျမကၽြမ္းက်င္မႈေၾကာင့္ တပန္းသာတယ္။ မဟာဗႏၵဳလက အဂၤလိပ္ကို တိုက္ရာမွာ စစ္မ်က္ႏွာႏွစ္ခု ဖြင့္ၿပီးေတာ့ တိုက္ဖို႕ ဆံုးျဖတ္တယ္။ ရခိုင္မွ တဆင့္ ဘဂၤလားရဲ႕ အေရွ႕ေတာင္ပိုင္းျဖစ္တဲ့ စစ္တေကာင္းကို သိမ္းမဲ့ ထိုးစစ္ ရယ္၊ ကခ်ာ၊ ဂ်ိန္းတိယနယ္ေတြမွ တဆင့္ ဘဂၤလားရဲ႕ ေျမာက္ပိုင္းျဖစ္တဲ့ Sylhet ကို သိမ္းမဲ့ ထိုးစစ္ရယ္ ျဖစ္တယ္။ မဟာဗႏၵဳလက ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာကို သူကိုယ္တိုင္ ဦးစီးၿပီးေတာ့ ကခ်ာ၊ ဂ်ိန္းတိယ စစ္မ်က္ႏွာကိုေတာ့ သတိုးသီရိ မဟာဥဇန (နာမည္အမွတ္မွားႏိုင္တယ္) ကိုဦးစီးေစတယ္။ သတိုးသီရိ မဟာဥဇနရဲ႕ တပ္က စစ္တရားဝင္ မျဖစ္ခင္ကတည္းက ကခ်ာ၊ ဂ်ိန္းတိယနယ္မွာ အဂၤလိပ္တပ္ကို ႏိုင္ၿပီး ျဖစ္တယ္။ အဲ့ေတာ့ သူ႕ကို Sylhet ထိ ဆက္သိမ္းေစတယ္။
မဟာဗႏၵဳလဦးစီးတဲ့ ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာမွာ ျမဝတီမင္းႀကီး ဦးစက စစ္တရားဝင္စျဖစ္ၿပီး လပိုင္းအတြင္းမွာပဲ သူ႕တပ္ကို ေကာ့ဘဇား (Cox's Bazzar) အေရွ႕ဘက္ (၁၀) မိုင္အကြာအထိ သိမ္းႏိုင္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း မဟာဗႏၵဳလ တပ္ကိုေစာင့္ၿပီး တပ္ႏွစ္တပ္ေပါင္းကာ ေကာ့ဘဇားကို ဆက္သိမ္းတယ္။ စစ္တေကာင္း (Chittagong) နဲ႕ ကုမၼဏီ ဌာနခ်ဳပ္ ရွိတဲ့ ကာလကတၱား (Calcutta) မွာ အဂၤလိပ္ေတြက ေကာ့ဘဇားက် သြားတဲ့ သတင္းေၾကာင့္ ေတာ္ေတာ္ ထိန္လန္႕တုန္လႈပ္ကုန္ၾကတယ္။ တကယ္လည္း အဲ့အခ်ိန္မွာ ဗႏၵဳလ တပ္က ဆက္ခ်ီတက္မယ္ဆိုရင္ စစ္တေကာင္းတင္မက ကာလကတၱားကိုပါ သိမ္းႏိုင္တဲ့ စစ္ေရးအသာရမႈမ်ိဳး ျမန္မာဘက္မွာ ရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဗႏၵဳလက ရန္သူ႕နယ္ထဲ တအားဝင္သြားမွာကို မလိုလားေတာ့ ျမဝတီမင္းႀကီး တပ္ကို စစ္တေကာင္းထိ ဆက္မခ်ီေတာ့ဖို႕ အမိန္႕ေပးလိုက္တယ္။
စစ္ပြဲ အလယ္ႏွင့္ အဆံုးသတ္
ဗႏၵဳလရဲ႕ စစ္တေကာင္းထိ တက္မသိမ္းဖို႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ တစ္ဘက္က အဂၤလိပ္တပ္ ျပည္မကို ဝင္ေတာ့ ကိုယ့္တပ္ကို အျမန္ျပန္ဆုတ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ အက်ိဳးရလဒ္ရခဲ့ေပမဲ့ အျခားတစ္ဘက္အေနနဲ႕ ေနာက္ဆံုး စစ္ရံႈးလို႕ အဂၤလိပ္နဲ႕ စစ္ေျပၿငိမ္းေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဖို႕ ေဆြးေႏြးေတာ့ အရင္က စစ္တေကာင္းကိုပါ သိမ္းၿပီး ကာလကတၱားကိုပါ ထိထိေရာက္ေရာက္ တကယ္ ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္ခဲ့ရင္ စာခ်ဳပ္အရ (စစ္ရံႈးလို႕) အဂၤလိပ္ကို ေပးရမဲ့ ေဒသ စကားေျပာရာမွာ ျမန္မာဘက္က အသာစီးရႏိုင္မယ္လို႕လည္း တခ်ိဳ႕ သမိုင္းပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ခဲ့ၾကတယ္။
စစ္ပြဲအစ ရခိုင္ စစ္မ်က္ႏွာမွာ အဂၤလိပ္က ျမန္မာကို (လက္နက္သာေပမဲ့လည္း) ေဒသမကၽြမ္းက်င္မႈ၊ ရာသီဥတု အခက္အခဲ စတဲ့ သဘာဝအတားအဆီးေတြေၾကာင့္ ဘယ္လိုမွ မယွဥ္ႏိုင္ခဲ့ေတာ့ အဂၤလိပ္က ဗ်ဴဟာေျပာင္းၿပီး ေရလမ္းမွတဆင့္ ျမန္မာ ျပည္မကို ဝင္ခဲ့တယ္။ ျမန္မာမွာ ေခတ္မွီတဲ့ စစ္ေရးအျမင္မရွိေတာ့ အဂၤလိပ္ေတြ ေရလမ္းကေန ဝင္လာႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ႀကိဳမတြက္မိခဲ့ဘူး။ ေနာက္ဆံုး အဂၤလိပ္ေရတပ္က စစ္သေဘၤာေတြ ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းကိုဝင္လာေတာ့မွ အံ့ေၾသာတႀကီးနဲ႕ ျပန္ခုခံခဲ့ရတယ္။ ဘႀကီးေတာ္က ဗႏၵဳလကို ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာက ျပန္ေခၚၿပီး ရန္ကုန္ကို ခုခံေစတယ္။ ရခိုင္မွာ ဦးစ က်န္ခဲ့ၿပီး ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာကို ထိန္းထားတယ္။
ရန္ကုန္တိုက္ပြဲ ၁၈၂၄ ေမမွာ စျဖစ္ၿပီး ႏွစ္ကုန္မွာ ျမန္မာ ရႈံးလို႕ ရန္ကုန္ကေန ဆုတ္ေပးလိုက္ရတယ္။ ၁၈၂၅ ႏွစ္ဆန္းမွာပဲ နာမည္ေက်ာ္ ဓႏုျဖဴ တိုက္ပြဲျဖစ္တယ္။ ျမန္မာဘက္က ဦးစီးတိုက္တဲ့ ဗႏၵဳလက်တယ္။ ဗႏၵဳလက သတၱိေျပာင္ေျမာက္တဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ျဖစ္ေတာ့ စစ္ပြဲရဲ႕ အရွိန္အျမင့္ဆံုးျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ သူ႕ရဲေဘာ္ေတြ အားမငယ္ေအာင္ သူကိုယ္တိုင္ စစ္ေျမျပင္တေလ်ာက္ လမ္းေလွ်က္ၿပီး အားေပးတယ္။ ဒါေပမဲ့ ထံုးတမ္းစဥ္လာ အေဆာင္အေယာင္ျဖစ္တဲ့ သြားေလရာ ေရႊထီးမိုးတာကို စစ္ေျမျပင္မွာပါ ဆက္က်င့္သံုးေတာ့ အဂၤလိပ္ဘက္က အလြက္တကူပဲ ဗႏၵဳလရွိတဲ့ေနရာကို ခန္႕မွန္းႏိုင္ၿပီး စက္အေျမွာက္နဲ႕ ပစ္ေတာ့ က်ခဲ့ရရွာတယ္။
အဂၤလိပ္က ရန္ကုန္ကိုရၿပီးတဲ့ေနာက္ ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာကို ျပန္ဖြင့္တယ္။ ဓႏုျဖဴမွာ ဗႏၵဳလက်တဲ့ ရက္တစ္ရက္တည္းမွာပဲ ရခိုင္ျမိဳ႕ေတာ္ ေျမာက္ဦးကေန ျမဝတီမင္းႀကီး ဦးစ ဦးစီးတဲ့ ျမန္မာတပ္ ဆုတ္ေပးလိုက္ရတယ္။ ျပည္မမွာ ဓႏုျဖဴတိုက္ပြဲၿပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာဘက္က ျပည္မွာ အျပင္းအထန္ (၁၈၂၅ ႏွစ္ကုန္ပိုင္း) ခုခံခဲ့တယ္။ ျပည္က ဆုတ္ေပးလိုက္ရၿပီးတဲ့ေနာက္ေတာ့ ၁၈၂၆ ႏွစ္စမွာ ဘႀကီးေတာ္က အဂၤလိပ္တပ္ ေနျပည္ေတာ္ အနီးကို ေရာက္လာၿပီ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ စစ္ေျပၿငိမ္းဖို႕ သေဘာတူလိုက္ရတယ္။ ၁၈၂၆ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၄ အင္းဝေနျပည္ေတာ္နဲ႕ (၄၅)မိုင္အကြာ ရႏၱပုိမွာ ရခုိင္၊ တနသၤာရီ၊ အာသံႏွင့္ မဏိပူရ အဂၤလိပ္ကို ေပးမယ္၊ ကခ်ာနဲ႕ဂ်ိန္းတိယကိုလည္း ေနာင္မွာ မေႏွာင့္ယွက္ေတာ့ဘူး၊ စစ္ေလ်ာ္ေၾကးေငြ စတာလင္ေပါင္ တစ္သန္းလည္းေပးမယ္၊ သံအဖြဲ႕အျပန္အလွန္ထားရွိမယ္၊ အဂၤလိပ္နဲ႕ စီးပြားေရးစာခ်ဳပ္ေတြလည္း ခ်ဳပ္မယ္ စတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေတြပါရွိတဲ့ ရႏၱပုိစာခ်ဳပ္နဲ႕ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ ပထမစစ္ အဆံုသတ္ခဲ့တယ္။
နိဂံုး
အဂၤလိပ္ ျမန္မာ ပထမစစ္ သမိုင္းေနာက္ခံကို အတိုခ်ဳပ္တင္ျပၿပီးသြားေတာ့ က်ေနာ္ အဓိက ေျပာခ်င္တဲ့ စိန္႕မာတင္ကၽြန္းကို ျမန္မာႏိုင္ငံက ခုမွ ေပးရတာ မဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကို နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႕ ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးပါမယ္။
က်ေနာ္ ပထမဦးဆံုး တင္ျပတဲ့ စိန္႕မာတင္ နဲ႕ ရွင္မျဖဴက သပ္သပ္တစ္ကၽြန္းစီဆိုတဲ့ အယူအဆ အရဆို စိန္႕မာတင္ဟာ အစကတည္းက ျမန္မာ မပိုင္ခဲ့ဘူး၊ တေလ်ာက္လံုးလည္း ျမန္မာ ပိုင္မလာခဲ့ဘူး၊ ခုလည္း မပိုင္ဘူးဆိုတာ ထင္ရွားေစတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္လက္ထက္က ပိုင္ခဲ့တာဆိုတာကို က်ေနာ္အေနနဲ႕ မျငင္းပါ။ ပေဒသရာဇ္ေခတ္တစ္ေလ်ာက္လံုး ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံနဲ႕ တစ္ႏိုင္ငံ အင္အားႀကီးတဲ့ အခ်ိန္ေတြ မွာ အျပန္အလွန္ သိမ္းပိုက္ခဲ့ဖူး၊ ၾသာဇာခံခိုင္းခဲ့ဖူးၾကတာ အစဥ္အလာပါ။
မိတ္ေဆြေတြ ခုေျပာေနတဲ့ စိန္႕မာတင္ နဲ႕ ရွင္မျဖဴ အတူတူပဲ ဆိုတာ မွန္တယ္ဆိုရင္လည္း အဲ့ဒီ ရွင္မျဖဴဟာ အစက ျမန္မာပိုင္ခဲ့တာ မဟုတ္ဘူး၊ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ အင္ပါယာ ခ်ဲ႕ထြင္ရင္းနဲ႕ သိမ္းခဲ့တဲ့ ေနရာမ်ားမွ တစ္ခုေသာေနရာသာ ျဖစ္တယ္။ အဲ့သလို ပေဒသရာဇ္လက္နက္ႏိုင္ငံေတာ္ ဘဝက သိမ္းပိုက္ခဲ့တဲ့ ေနရာေတြတိုင္းသာ ခုမပိုင္ေတာ့လို႕ အျငင္းပြားကန္႕ကြက္ေနရမယ္ဆိုရင္ ေကာ့ဘဇာ၊ အာသံ၊ မဏိပူ၊ ဇင္းမယ္၊ အယုဒယ စတဲ့ အဆက္ဆက္ နယ္ခ်ဲ႕သိမ္းပိုက္ခဲ့ဖူးတဲ့ ေနရာေတြအားလံုးအတြက္ပါ ကန္႕ကြက္ရမလို၊ မပိုင္ေတာ့လို ေဒါသျဖစ္ရေတာ့မလို ျဖစ္ေနတယ္။ တရုတ္က ပုဂံကို သူတို႕လက္လႊတ္လိုက္ရပါတယ္ ေျပာရင္ အဓိပၸာယ္မဲ့သလို ခု စိန္႕မာတင္ကၽြန္းကို ဘဂၤလားကို ေပးလိုက္ရေလျခင္းလို႕ ႀကိတ္မႏိုင္၊ ခဲမရျဖစ္ေနရတာ အဓိပၸာယ္ရွိရဲ႕လား ဆိုတာ ေဝဖန္၊ သံုးသပ္၊ စဥ္းစား ေစခ်င္တယ္။
တိုင္းျပည္ကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ခ်စ္တတ္ၾကပါေစ။
ၿငိမ္းခ်ပ္းေအး
၁၇၊ မတ္၊ ၂၀၁၂
မွတ္ခ်က္။ ။ က်ေနာ္ရဲ႕ ပထမေဆာင္းပါး "ျမန္မာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႔ အၾကား အျငင္းပြားခဲ့တဲ့ ပင္လယ္ျပင္နယ္နိမိတ္ ပိုင္ဆိုင္မႈ တရား႐ံုး ဆံုးျဖတ္ခ်က္အေပၚ ရွင္းလင္းခ်က္" အေပၚ ေပးတဲ့မွတ္ခ်က္မ်ားကို ျပန္လည္ရွင္းလင္းေစလိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ (ခရီးတို တစ္ခုထြက္ရင္းနဲ႕ တမ္းလန္း) လက္တမ္း အျမန္ေရးလိုက္ရလို႕ အကိုးအကား စာအုပ္နာမည္ေတြ ေရးမေပးႏိုင္ပါ။ Online Link ေတြ ရွာေပးရေလာက္ေအာင္လည္း အင္တာနက္သံုးဖို႕ အခ်ိန္မရတဲ့ အတြက္ အညႊန္းမေပးႏိုင္ေတာ့ပါ။ စိန္႕မာတင္ကၽြန္း အခ်က္အလက္ကို ဘဂၤလား စြယ္စံုက်မ္းမွ ယူတယ္။ ရွင္မျဖဴကၽြန္းနဲ႕ ပတ္သက္လို႕ေတာ့ wikipedia က ယူတယ္။
အဓိကေတာ့ ဖတ္ခဲ့ဖူးတဲ့ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ ပထမစစ္ သမိုင္း စာအုပ္ေတြ ကို အေျခခံပါတယ္။ မွားတဲ့ အခ်က္အလက္ (အထူးသျဖင့္ ခုႏွစ္၊ ရက္စြဲ) ေတြ႕လို႕ ျပင္ေပးရင္ ေက်းဇူးႀကီးပါတယ္။ ဆက္လက္ေလ့လာခ်င္လို႕ သမိုင္းစာအုပ္ေတြ ဖတ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ့္လူမ်ိဳးေရး၊ ႏိုင္ငံျခားသားေရး ႏွစ္ခုစလံုးကို ဖတ္ဖို႕ အၾကံေပးခ်င္ပါတယ္။ "There's always two sides to every story." ဆိုတာကို မေမ့ေစခ်င္ပါ။
ေဝဖန္၊ အၾကံျပဳ၊ အမွားျပင္ အားလံုးကို ႀကိဳဆိုပါတယ္။
ညႊန္း - Nyein Chan Aye Facebook - http://facebook.com/nyeinchanaye81
ဒီပုိ႔ကုိေရးဖုိ႔ ရခုိင္နယ္စပ္ကုိသြားၾကည့္ဖုိ႔လုိမယ္..ေနာက္ျပီး
ေဒသသမုိင္းနဲ႔အဂၤလိပ္သမုိင္းကုိသြားေလ့လာပါ..
ဒီထဲမွာေရးထားမွားေနတာေတြပါပါတယ္..
အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ျဖစ္ရတဲ့အဓိကအေၾကာင္းရင္းက ရခုိင္
ေတာ္လွန္ေရးေခါင္ေဆာင္ဗုိလ္ခ်ံပ်ံေၾကာင္းပါ.
စိန္႔မာတင္ကၽြန္းဟာေရွးအဆက္ဆက္ကတည္းက ရခုိင္
ဘုရင္ေတြအပုိင္ျဖစ္ပါတယ္..အဲဒီကၽြန္းအပါအ၀င္ အနီး
အနားကကၽြန္းအားလုံးဟာ ရခုိင္နာေမေတြနဲ႔ ပါ.ေနတဲ့
သူေတြအားလုံးလည္းရခုိင္လူမ်ဳိးေတြနဲ႔ ရခုိင္ရြာေတြပါ..
ရခုိင္ေတြက ေအဒီ၁၈ရာစုထိ ဒကၤားအထိပုိင္ပါတယ္..စစ္
တေကာင္း အလယ္သံေက်ာ္ သက္ေထာင္ ဖလံေထာင္
ဗုိလ္မင္ေထာင္ ဗုိလ္မင္းေထာင္အပါအ၀င္ေပါ့
အခုထိ ရခုိင္ရြာေတြနဲ႔ရခုိင္ေတြ ေနတုန္းပါ..နာေမေတြ
အားလုံးလည္းရခုိင္နာေမေတြပါ..
ရခုိင္ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းေတြ ဘုရားေတြရခုိင္ရြာေတြ
သက္ရြာေတြအခုထိ ဒီတုိင္းပါပဲ..
ဖေလာင္းခ်ိတ္ဆုိလည္း ရခုိင္နာေမနဲ႔ ရခုိင္ေတြမ်ားတဲ့
ေနရာပါပဲ..ရခုိင္အိမ္ေရွ႔မင္းရဲ႔
နန္းေတာ္ရာအခုထိရွိေနေသးတာကုိေရာက္ဖူးသူတုိင္း
သိႏုိင္ပါတယ္..ပင္လယ္ျပင္ဟာမဆလလက္ထက္ထိ
ျမန္မာအပုိင္ျဖစ္ပါတယ္..စစ္ေတြေရတပ္စခန္းကေရယဥ္
ေတြ ကင္းလွည့္ခဲ့တဲ့မွတ္တမ္းေတြကုိၾကည့္ၾကပါ..
ခုဂစ္ထြက္မွကုလားေတြအပုိင္ဘယ္လုိျဖစ္သြားရတာပါ
လဲ..တကယ္လုိ႔နဂုိကတည္းက ဘဂၤလားေတြအပုိင္မွန္း
သိရင္ ဘာလုိ႔ တရားရုံးျပိဳင္တက္ပါသလဲ..
ျမန္မာအစုိးရဟာ အရွဳံးနဲ႔ရင္ဆုိင္ရတာေတာင္
သမုိင္းကုိေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေအာင္လိမ္ပါတယ္..
ဒီစာေရးဆရာဟာလည္း လိမ္ေရးတယ္ ၀ါဓျဖန္႔တယ္
လုိ႔ထင္ပါတယ္..