၈၈ ကိုကိုႀကီးသို႔ ေပးစာ

ကိုကိုႀကီး

၈၈-မ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္သို႔ ေပးစာ



ဦးလွ၀င္း (မင္းညိဳငယ္-သံတြဲ)

B.A(Hist), H.G.P., R.L.I, C.B.D.S

တြဲဖက္အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးေဟာင္း အမ်ဳိးသားညီညြတ္ေရး ကြန္ဂရက္ (၁၉၉၀)



သို႔

တူေတာ္ေမာင္ကိုကိုႀကီး

၈၈ မ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္

ဦးအေနနဲ႔ ဒီစာကို ေရးရေကာင္းႏိုး၊ မေရးရေကာင္းႏုိး ခ်ီတံုခ်တံု စဥ္းစားခဲ့ၿပီးမွ လူအုပ္စုတစ္စု၊ ရြာတစ္ရြာကို ရပ္တည္ရာမဲ့ေအာင္ ေသဒဏ္ေပးသလို အေျခအေနမ်ဳိး ဆိုက္သြား ႏိုင္တာမို႔ ၀င္ရွင္းမျပရင္ တာ၀န္ မေက် သလို ခံစားရလို႔ ဒီစာကို ေရးလိုက္ရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ငါ့တူအေနနဲ႔ အက်ဥ္းေထာင္က လြတ္လာခါစက မီဒီယာေတြနဲ႔ ေတြ႕တဲ့အခါ လက္လြတ္ စပယ္ မေျဖေသး ဘဲ ျပင္ပနဲ႔ကင္းကြာေနတာၾကာၿပီျဖစ္လို႔ ေလ့လာစရာေတြ ေလ့လာရဦးမယ္လို႔ ခ်င့္ခ်င့္ခ်ိန္ခ်ိန္ေျပာခဲ့ တာေၾကာင့္ ငါ့တူေတြ ရင့္က်က္လာၿပီဆိုၿပီး ေလးစားခ်ီးက်ဴးမိခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးသမားလုပ္မဲ့ လူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ သမိုင္း၊ ပထ၀ီ၊ ဒႆနိက၊ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံ တကာရဲ႕ မ်က္ေမွာက္ အေျခအေန စတာေတြကို မသိဘဲ မေလ့လာဘဲ ေရွ႕ဆက္လို႔မရႏိုင္ဘူး ဆိုတာ အမွန္ပဲ မဟုတ္လား။

ဒီေနာက္ပိုင္းမွာ ငါ့တူတို႔ ၈၈-လူငယ္ေတြ တစ္ျပည္လံုးအႏွံ႔သြားၿပီး လူ႕အခြင့္အေရးနဲ႔ ဒီမိုကေရစီေရးအေျခခံနဲ႔ လြတ္လပ္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေပၚေပါက္ေရးဆိုၿပီး ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့ အလုပ္လုပ္ ေနၾကတာကိုလည္း အားတက္ ဂုဏ္ယူမိ သလို ငါ့တူတို႔ ခလုတ္မထိ ဆူးမၿငိေစဖို႔၊ အသက္ရွည္ရာ အနာမဲ့ေၾကာင္း ဆုေတာင္းမပ်က္ခဲ့တာ အမွန္ပါ။ လူထုကို ပန္းတိုင္မေပ်ာက္ေအာင္ လမ္းျပ ထိန္းသိမ္းတည့္မတ္ေပးေနတာေတြကိုၾကည့္ၿပီး ဒီမိုကေရစီ ဘက္ေတာ္ သား ျပည္သူတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ ေက်းဇူးကမၻာပါ။

၈၈-ဆိုတာ ဦးကိုယ္တိုင္ ယံုၾကည္အားကိုးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအရိယာေလးေတြ၊ ျဖဴစင္တယ္၊ ျပတ္သားတယ္၊ ဘက္ မလိုက္ဘဲ အမွန္တရားအတြက္ တည့္တည့္ေျပာတတ္သူေတြလို႔ ႏွလံုးသားမွာ သစၥာဆိုထားခဲ့တာပါ။ ၈၈ ဆို တာကို စကတည္းက ယံုၾကည္လို႔လဲ ဦးရဲ႕ တစ္ဦးတည္း ေသာ သားကို ခြပ္ေဒါင္းသစၥာနဲ႔ တူေမာင္တို႔ လက္ထဲကို ၀ကြက္အပ္ႏွံခဲ့တယ္။

မိုးဒဏ္၊ ေလဒဏ္ ၾကံ့ၾကံ့ခံရင္း သားေပ်ာက္၊ သမီးေပ်ာက္နဲ႔ ၀႐ုန္းသုန္းကား မိသားစုဘ၀ ၿပိဳကြဲ ၿပီး ေက်ာက္ကပ္ ေရာဂါသည္ ဇနီးျဖစ္သူကို အနီးကပ္ျပဳစုေနရလို႔ အေ၀းေရာက္ သားသမီးေတြအတြက္ အလြမ္းေျပေအာင္ တူေတာ္ေမာင္တို႔ လူသိုက္ကိုၾကည့္ရင္း အားေမြးေနရသူပါ။

ဦးကိုယ္တိုင္က အညတရ ႏိုင္ငံေရး ခရီးသည္ဘ၀အစ ၁၉၆၂-ခုႏွစ္၊ သတၲမတန္း ေက်ာင္းသားဘ၀မွာ ပုသိမ္
ဥပစာေကာလိပ္က ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ ကိုေန၀င္းစံ၊ မမိမိစံ၊ ကိုလႈိင္ဘြားနဲ႔ အလြတ္ ပညာသင္ေက်ာင္း သိန္းေကာလိပ္က ေခါင္းေဆာင္ ကိုျဖဴတို႔ေနာက္က ကေလးပီပီ ထံုးပံုးနဲ႔ တံျမက္စည္းတံကိုကိုင္ၿပီး၊

““ေက်ာင္း တိုင္းဖြင့္ရမည္၊ ပန္းတိုင္းပြင့္ရမည္””
““ဒို႕ေက်ာင္းသားေသြးနဲ႔ ေရးတဲ့ဥပေဒ ဒို႔အလိုမရွိ”” ဆိုတဲ့ ေႂကြးေၾကာ္သံေတြကို ကတၲရာလမ္း မွာေရးရင္း ပါ၀င္ခဲ့ဖူးသူပါ။

ဦးရဲ႕သားကေလးဟာလည္း ဒီလိုဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မွာပဲ မင္းတို႔လက္ထဲကို ေရာက္လာခဲ့တာ မဟုတ္ လား။ ဒါေတြကို ေရးျပေနရတာက ဦးေရွ႕ဆက္ေျပာမဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြဟာ မလိမ္၊ မညာ၊ မကြယ္၊ မ၀ွက္ဘဲ ႐ိုးေျဖာင့္တဲ့ခြပ္ေဒါင္းသစၥာနဲ႔ ေျပာေနေၾကာင္း ငါ့တူသိေစခ်င္လို႔ပါ။

၁၉၆၉ ကၽြန္းဆြယ္အေရးအခင္းမွာ အဖမ္းခံရၿပီး ေက်ာင္းပါအထုတ္ခံရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၁၉၇၄ အလုပ္သမား အေရးအခင္းနဲ႔ ဦးသန္႔အေရးအခင္းကာလေတြမွာ ကေလး(၃)ေယာက္အေဖ ျဖစ္ေနေပမဲ့ မာန္မေလွ်ာ့စတမ္း ၀င္ကခဲ့ပါတယ္။ ေက်ာင္းထဲက သမဂၢေနရာေဟာင္းမွာ ဦးသန္႔ရဲ႕ဂူဗိမာန္ကို ေဆာက္ၾကတဲ့အထဲ ဦးလည္း ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ဒီေရလႈိင္းတံပိုးတက္တိုင္း အညတရဘ၀နဲ႔ ၀င္ကခဲ့ဖူးသူ တစ္ေယာက္ပါ။

၈၈-အေရးအခင္းရယ္လို႔ စစခ်င္း ဘုန္းေမာ္ကိစၥအလြန္ မတ္လမွာ ဦးအဖမ္းခံရတယ္။ ဇြန္လမွာ တစ္ေက်ာ့
ျပန္ျဖစ္ၿပီး ေတာင္းဆိုၾကလို႔ ဇူလိုင္လမွာ ဦးတို႔ျပန္လြတ္လာခဲ့တယ္။ ေထာင္ထဲက ပါလာတဲ့ဒဏ္ရာ ေတြ ကို ေဆးကုေနတဲ့ၾကားက ၈ ေလးလံုးဆိုၿပီး ရက္ခ်ိန္းေပး လိုက္ေတာ့ ““ျမန္မာမြတ္စလင္ သပိတ္ေကာ္ မတီ””ကို ၀မ္းအို၀မ္း ဦးေက်ာ္၀င္းေမာင္၊ ဦးထြန္းၾကည္(ကြယ္လြန္)၊ ကိုေဌးလႈိင္(ကြယ္လြန္)တို႔နဲ႔ အတူ ဦးေဆာင္ ဖြဲ႕စည္းၿပီး S.C.S မွာ ပူးေပါင္းပါ၀င္ရင္း ရန္ကုန္ေဆး႐ံုႀကီး သပိတ္စခန္း မွာ ေန႔ေရာ ညပါ ေတာက္
ေလွ်ာက္ပါ၀င္ခဲ့ သူပါ။ ဒါလည္း အညတရဘ၀နဲ႔ပါပဲ။

အကသ ေက်ာင္းသားေလးေတြျဖစ္တဲ့ မင္းဇင္၊ သက္၀င္းေအာင္၊ ရဲေတဇာ၊ဗထူးေအာင္၊ ေမာင္ဆန္း၊ ေဇယ်ႀကီး (အင္းစိန္)၊ စိုးမိုး၊ ေက်ာ္သူရ စတဲ့ကေလးေတြဟာ ဦးရဲ႕သား ေဇယ်ာ၀င္း ကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ဦးရဲ႕အိမ္ကို စားအိမ္၊ ေသာက္အိမ္၊ ဆံုရပ္အျဖစ္ သံုးခဲ့ၾကတယ္။ ၈-ေလးလံုးကို ၿဖိဳခြင္းၿပီးစစ္အာဏာသိမ္းလိုက္ တဲ့ အခါ ေက်ာင္းသားေတြ တပ္ေဖ်ာက္ခဲ့ၾကေပမဲ့ ဒီကေလးေတြကေတာ့ ဦးတို႔ မိသားစုနဲ႔ တစ္သားတည္းရွိေန ဆဲပါ။

ေနာက္ပိုင္းမွာ ဦးရဲ႕သား ေဇယ်ာ၀င္းလည္း ေထာင္ထဲကို ၀င္လိုက္ထြက္လိုက္နဲ႔ ေနာက္ဆံုး အႀကိမ္ မွာ ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ ႏွစ္ၾကာသြားခဲ့တယ္။ ဒီအေတာအတြင္း ငါ့တူလည္း ေထာင္ထဲေရာက္ေနတုန္း အျပင္မွာ အေဖ ဆံုးသြားတာကအစ ဦးသိေနခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၈၈ ရဲ႕ရဲမာန္နဲ႔သတၲိဟာ ဓားေတာင္ကိုေက်ာ္ၿပီး မီး ပင္လယ္ကိုပင္ျဖတ္ရဲတယ္ဆိုတာကို ဦးအေသအခ်ာ ယံုၾကည္ေနတဲ့အတြက္ ငါ့တူတို႔ ဘာကိုပဲလုပ္ လုပ္ ေထာက္ခံၿပီးသားပါ။ ဦးရဲ႕ဒီသေဘာထားကို ငါ့တူတို႔အထဲက ကိုဂ်င္မီနဲ႔ မနီလာသိန္းတို႔ ဇနီးေမာင္ႏွံ အသိဆံုးပါ။ ဒီေန႔ထိလည္း ၈၈ ကို စိတ္နဲ႔ေတာင္မျပစ္မွားေသးပါဘူး။

ဒါေပမဲ့ ငါ့တူရယ္- ငါ့တူရဲ႕ရခိုင္ခရီးစဥ္က အျပန္ ၾသဂုတ္လ (၅)ရက္ေန႔သတင္းစာ ရွင္းလင္းပြဲ မွာ ေက်ာက္နီေမာ္ နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ငါ့တူရဲ႕႐ိုက္ခ်က္ကေတာ့ ျပင္းလြန္းလွတယ္။ ငါ့တူအေပၚ အမ်ဳိးသားေရး ဆိုတဲ့ မ်က္မွန္စိမ္းကိုတပ္ၿပီး၊ မ်က္ရည္ခံထိုးရင္း အိပ္ေမြ႕ခ်၊ နဖားႀကိဳး ထိုးသြားတဲ့ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ နာဇီလက္သစ္ ၀ါဒီေတြရဲ႕ အငိုေကာင္းေကာင္းနဲ႔ သ႐ုပ္ေဆာင္မႈေတြၾကားမွာ ငါ့တူရဲ႕ ျဖဴစင္တဲ့ႏွလံုးသားဟာ ညစ္ႏြမ္းခဲ့ရၿပီ။

ငါ့တူတို႔ ရခိုင္ကိုမသြားခင္ ရခိုင္သမိုင္းကို ေလ့လာသင့္တယ္။ ရခိုင္မွာ ရွိခဲ့တဲ့ ဓည၀တီ ေခတ္၊ ေ၀သာလီ
ေခတ္ ႏိုင္ငံေတာ္ေတြဟာ ပုဂံထက္ေတာင္ေရွးက်တယ္။ ဒီေခတ္က ရခိုင္ ျပည္သားေတြဟာ အင္ဒိုအာရိယန္ ဆိုတဲ့ အိႏ္ၵိယႏြယ္ဖြားေတြ၊ မြန္ဂိုလြိဳက္ ဒါမွမဟုတ္ တိဘက္ တိုဘာမင္လို႔ေခၚတဲ့ ဗမာနဲ႔အႏြယ္တူသူေတြ က ေအဒီ ၉ရာစု၊ ၁၀ ရာစုကမွ ရခိုင္ကို၀င္လာၿပီး ေလးၿမိဳ႕ေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္ေတြမွာ မင္းဆက္ေတြ ထူေထာင္ခဲ့ၾကတာ။

ငါ့တူေရာက္ခဲ့တဲ့ ေက်ာက္နီေမာ္၊ ေက်ာက္ထရံရြာေတြက လူေတြဟာ ေ၀သာလီလား၊ ဘဂၤါလီလား ခြဲခြဲျခားျခား နားလည္ဖို႔ေတာ့လိုလိမ့္မယ္။ ငါ့တူနဲ႔ အတူပါတဲ့ သမိုင္းပညာရွင္ဆိုတဲ့လူက လာတုန္းက နည္းနည္းေလး အခု မ်ားလာေတာ့ ပင္လယ္၀င္ေပါက္ ထြက္ေပါက္ကို လံုျခံဳေအာင္ပိတ္ေပါ့၊ ငါးဖမ္းေလွထဲမွာ လူပိုေတြ ပါလားမပါ လား ဘယ္သူသိမွာလဲဆိုတဲ့ ေမးခြန္းေတြကို ၾကားရေတာ့ ဦး ရယ္ခ်င္မိတယ္။

ကဲ-ေျပာစရာရွိလာၿပီဆိုေတာ့ ဦးေျပာရေတာ့မယ္။ ေက်ာက္ထရံ၊ ေက်ာက္နီေမာ္စတဲ့ ရြာေတြဟာ ေအဒီ ၇ ရာစု
ေလာက္ကတည္းက ရွိေနတဲ့ရြာေတြဆိုတာ အေထာက္အထား အခိုင္အမာရွိတယ္။ မူလက ေ၀သာလီ ဟိႏၵဴေတြ၊ ဇာတ္မ်ဳိး႐ိုးအရ ငါးဖမ္းတဲ့လူမ်ဳိးေတြ ျဖစ္တယ္။

၇ ရာစု ၈ ရာစုေတြမွာ သေဘၤာပ်က္ အာရဗ္ေတြနဲ႔ အိမ္ေထာင္ျပဳတာေရာ၊ အိမ္ေထာင္မျပဳဘဲ ယံုၾကည္မႈ ကူးေျပာင္းတာ ေတြေၾကာင့္ေရာ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြျဖစ္လာၾကတယ္။ တျဖည္း ျဖည္း လူဦးေရ တိုးပြားလာၾကတယ္။

ငါ့တူတို႔ေရာက္ခဲ့တဲ့ ေက်ာက္ထရံရြာမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၈၀၀ ေလာက္က ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ပလီေခ်(ပလီအေသး) နဲ႔ ႏွစ္ ၇၀၀ ေလာက္က ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဗလီႀကီးဆိုတာ အထင္အရွားရွိတယ္။ ငါ့တူတို႔ မေရာက္ခဲ့ဘူး ထင္ တယ္။

ေက်ာက္နီေမာ္ဆိုတာ မူလ ေက်ာက္ထရံရြာသားေတြ လာၿပီး ပိုက္စခန္းခ်ရာကေနာက္ပိုင္းမွာ ရြာ အတည္ တက် ျဖစ္လာတာ။ အဲဒီမွာလည္း လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၄၀၀ ေလာက္က ေဆာက္ခဲ့တဲ့ မက်ီးေတာဗလီဆိုတာ ရွိတယ္။ သူတို႔ေျပာတဲ့စကားမွာ အာရဗီ၊ ဟင္ဒီ၊ အူရဒူ၊ ရခိုင္၊ ဘဂၤါလီ၊ အဂၤလိပ္ စတဲ့ဘာသာ စကား ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားေရာေနတာ ေတြ႕ရမယ္။ ဒါက ဘာသာေဗဒဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူ ပညာရွင္ေတြ သုေတသနလုပ္ၿပီးမွ အေျဖထုတ္ႏိုင္မဲ့ ကိစၥပါ။ ကိုယ္နားမလည္တဲ့ ဘာသာစကား တစ္ခုကို ေျပာတိုင္း ဘဂၤါလီစကားပါလို႔ လိုရာဆြဲေျပာလို႔မရဘူး။

လာတုန္းက နည္းနည္းေလး အခုအမ်ားႀကီးျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်တာ ဟာ ေတာ္ေတာ္ ၪာဏ္ပညာ မရွိတဲ့ ေကာက္ခ်က္မ်ိဳးလို႔ ေျပာခ်င္တယ္။ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ေက်ာ္ သက္တမ္းရွိတဲ့ လူတစ္စုမေျပာနဲ႔ လူတစ္ေယာက္ကေတာင္ သားစဥ္ေျမးဆက္ထူေထာင္ရင္ ရြာတစ္ရြာျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ သာမန္ၪာဏ္ နဲ႔ေတြးၾကည့္ရင္ေတာင္ သိႏိုင္တဲ့ကိစၥပါ။

ေနာက္ၿပီး ငါးဖမ္းေလွထဲမွာ လူပိုေတြ ပါလားမပါလား ဘယ္သူသိႏိုင္မွာလဲဆိုတဲ့စကားက အေျခအေနမွန္ ကို မသိဘူးဆိုတာ ၀န္ခံရာေရာက္ေနပါတယ္။ ေက်ာက္နီေမာ္က ပင္လယ္ကို ငါးဖမ္းထြက္မဲ့ စက္ေလွတစ္စီးမွာ ပါတဲ့ လူအားလံုး (၁) ဓာတ္ပံုကိုကပ္ၿပီး ပံုစံျဖည့္ရတယ္ ၿပီးေတာ့ (၂) ရယက (၃) လ-၀-က (ပိတ္ဆို႔ေရး) (၄) စ-ရ-ဖ (၅) ရဲစခန္း (၆) ေရလုပ္ငန္းဦးစီး ဆိုတဲ့ ေထာက္ခံခ်က္ အဆင့္ဆင့္ကို စရိတ္အကုန္ခံရယူၿပီးမွ စက္ေလွ ကိုပါ စစ္ေဆးၿပီး ပင္လယ္ကို ထြက္ခြင့္ရတယ္။

ျပန္ေရာက္ရင္လည္း ကမ္းကိုမကပ္ခင္မွာ သက္ဆုိင္ရာပိတ္ဆို႔ေရးအဖြဲ႕ေတြ က ေလွေပၚအေရာက္ စစ္ေဆးၿပီးမွ ကမ္းကပ္ခြင့္ရတာပါ။ ဒါေတြလုပ္လို႔ ဘယ္လိုစရိတ္ေတြ ကုန္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ ငါ့တူ ခန္႔မွန္းၾကည့္ေပါ့။

ဒီလိုခ်ဳပ္ကုိင္မႈေတြၾကားမွာ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း ေနတဲ့ တံငါသည္ေတြက ဘာအေၾကာင္းေၾကာင့္ လူပိုေတြကို ေခၚလာမွာလဲ။ ၿပီးေတာ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကလူေတြကေရာ ဒီလိုတံငါရြာကို ဘာေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ရွိလို႔ လာၾကမွာလဲ။ ငါတူ ေစ့ေစ့ေတြးၾကည့္ပါ။ မ-ဆ-လ ေခတ္နဲ႔ ဒီဘက္ပိုင္းမွာ ဖြတ္ေက်ာျပာစုေနတဲ့ ရခုိင္ျပည္နယ္ ကို ဘယ္ဘဂၤါလီမွမလာဘူး။ ခ်မ္းသာတဲ့ အာဆီယံႏိုင္ငံ၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏိုင္ငံေတြ ဆီကုိသာ သြားၾက မွာေပါ့။ ဒါကိုသိတဲ့ သမၼတႀကီးဦးသိန္းစိန္ကေတာင္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ၀င္လာတဲ့သူ မရွိသေလာက္ပါ လို႔ ေျပာေနၿပီေလ။

ဦးရဲ႕စကားကို ျပန္ေကာက္ရရင္ ဒီေက်ာက္ထရံ၊ ေက်ာက္နီေမာ္သားေတြဟာ အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္ေတြျဖစ္ လာၾကေပမဲ့ သူတို႔ရဲ႕မူလဇစ္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ ဟိႏၵဴယဥ္ေက်းမႈတခ်ိဳ႕ဟာ အခုထိ က်န္ေနပါေသးတယ္။ ဒီယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့စ႐ိုက္ေတြ ပေပ်ာက္ဖို႔နဲ႔ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္၊ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈေတြထြန္းကားဖို႔ အစၥလာမ္ သာသနာ့ေဘာင္အတြင္းက တိုင္းရင္းသား ပီသေအာင္ ေနထိုင္ဖို႔ တုိက္တြန္းႏႈိးေဆာ္သူေတြဟာ ဒီရြာ မွာ ေပၚေပါက္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဦးအေနနဲ႔ ဒီစာကို ေရးရတဲ့အေၾကာင္းရင္းဟာ ဒီကိစၥေၾကာင့္ပဲ။

ငါ့တူေရာက္ခဲ့တဲ့ ေက်ာက္နီေမာ္ရြာက မဂၤလာေတာင္ေပၚမွာ အုတ္ဂူဗိမာန္တစ္ခုရွိတယ္။ ဒီအုတ္ဂူဟာ ဦးရဲဲ႕ ဥပဇၩာယ္ဆရာျဖစ္သူ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး၊ ဖက္ဆစ္ဆန္႔က်င္ေရးသမား သခင္ဇြာ ေခၚ ဆရာႀကီး ဦးနဇြာမြဒၵင္ရဲ႕ အုတ္ဂူပါပဲ။

သူ႔ကို အစၥလာမ္ဘာသာရဲ႕ သူေတာ္စင္ တစ္ဦးလုိ႔ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။ သူဟာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕နဲ႔ ဂ်ပန္ေခတ္ေတြမွာ ေရႊဘို၊ ကန္႔ဘဘူ၊ ဘံုးအိုးစတဲ့ေဒသေတြမွာ ပညာသင္ရင္းနဲ႔ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး၊ နယ္ခ်ဲ႕နဲ႔ဖက္ဆစ္ ဆန္႔က်င္ေရးေတြကို ဆရာခ်ယ္(ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ရည္ပထမဆင့္) (၁၉၉၀ ပါတီစံု ဒီမို ကေရစီ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပေရးေကာ္မရွင္အဖြဲ႕၀င္)၊ အခု အသက္ ၉၈ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ သခင္မင္းညိဳ (ဗန္းေမာ္)၊ အာဇာနည္ ဆရာႀကီးဦးရာဇတ္ စတဲ့ပုဂ္ၢိဳလ္ႀကီးေတြနဲ႔အတူ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူျဖစ္တယ္။

ဂ်ပန္ေခတ္ ဘံုးအိုးရြာသားေတြနဲ႔ B.I.A တပ္ၾကားမွာ သေဘာထားကြဲလြဲတဲ့ကိစၥကို ဆရာႀကီး ဦးရာဇတ္နဲ႔အတူ ညႇိႏိႈင္းေျဖရွင္းေပးခဲ့သူပါ။ (သခင္တင္ျမရဲ႕ ဘံုဘ၀မွာျဖင့္ကိုၾကည့္) ဒီဆရာႀကီးဟာ လြတ္လပ္ေရးရအၿပီးမွာ ရခိုင္ကိုျပန္လာၿပီး ေက်ာက္နီေမာ္ရြာမွာ ““ေဟမာယတြလ္ အစၥလာမ္”” ေခၚတဲ့ အစၥလာမ့္အက်ိဳးေဆာင္ အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ကိုဖြဲ႕စည္းၿပီး တုိင္းတစ္ပါးၾသဇာကင္းေရး၊ ဘာသာေရးအယူသီးမႈေတြ ပေပ်ာက္ေရး၊ ဆင္းရဲသား မ်ား ေကာင္းစားေရး၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဘ၀ျမႇင့္တင္ေရး၊ အစၥလာမ္ဘာသာေရးနဲ႔အတူ ေခတ္ပညာကိုပါ သင္ယူေရး၊ ဘာသာေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးစြာ ေနထိုင္ေရးစတာေတြကို အေျမာ္အျမင္ႀကီးစြာနဲ႔ လႈံ႔ေဆာ္ တိုက္တြန္း သင္ၾကား ေပးခဲ့တယ္။ ေက်ာက္နီေမာ္ရြာသား လူငယ္တခ်ိဳ႕ကို သူအေျခစိုက္ရာ သံတြဲ ကိုေခၚသြားၿပီး ဘာသာေရးေရာ ေခတ္ပညာေက်ာင္းမွာပါ ပညာသင္ၾကားေပးခဲ့ပါတယ္။


ေနာက္ပိုင္းမွာ ဒီလူငယ္ ေတြထဲက တကၠသိုလ္ဘြဲ႕ရ၊ ဆရာ၀န္၊ အင္ဂ်င္နီယာ၊ ေက်ာင္းဆရာ၊ ေရွ႕ေန စတဲ့ ႏိုင္ငံ့၀န္ထမ္း ေရာ ၀န္ထမ္းမဟုတ္သူေတြပါ အေျမာက္အျမား ေပၚေပါက္ခဲ့တယ္။ ဒီဆရာႀကီးရဲ႕ တပည့္ေတြ ဟာ ခုခ်ိန္ထိ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္သာမက တစ္ကမၻာလံုး ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားကို ေရာက္ရွိ ၿပီး ပညာသင္ၾကားေနၾကတယ္။

ဦးကိုယ္တိုင္က ေတာင္ငူ၊ ပုသိမ္၊ သံတြဲ အဆက္ဆိုေပမဲ့ ဒီဆရာႀကီးနဲ႔ ဆံုစည္းခြင့္ရခဲ့လို႔ သူ႔အေၾကာင္း၊ သူ႔ရြာ ေက်ာက္နီေမာ္အေၾကာင္းကို ၁၉၆၇ ေလာက္ကစၿပီး ခုခ်ိန္အထိ ေကာင္းေကာင္းသိတယ္။ ဒါေပမဲ့ ရခုိင္နယ္က အစၥလာမ္ဘာသာေရး အယူသီးသမား ေရွး႐ိုးစြဲ၀ါဒီတခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဒီဆရာႀကီး ရဲ႕သြန္သင္ခ်က္ေတြ ကို မိစၦာအယူ အဆေတြဆုိၿပီး လက္မခံၾကဘူး။

ဒါေၾကာင့္လည္း ခုေနာက္ပိုင္းမွာ သမၼတႀကီးဦးသိန္းစိန္က ဒီအစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြဟာ ေခတ္ပညာမတတ္၊ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ဆက္ဆံေရးမရွိတဲ့အတြက္ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ သဟဇာတျဖစ္ေအာင္ မေနတတ္ဘူး လို႔ ေကာက္ ခ်က္ ခ်ၿပီး ပညာမ်က္စိဖြင့္ ေပးရမယ္လို႔ ေျပာတာကို ေက်ာက္နီေမာ္ရြာက ဒီဆရာႀကီး ရဲ႕တပည့္ေတြအေနနဲ႔ လိႈက္လိႈက္ လွဲလွဲ ႀကိဳဆိုၾကပါတယ္။ ဒါဟာ အႏွစ္ႏွစ္အလလက သူတို႔ေမွ်ာ္လင့္ေနတဲ့ ပညာေရး ပန္းတိုင္ ျဖစ္ေန လို႔ပါပဲ။

ငါ့တူတို႔ထူေထာင္ခ်င္တဲ့ ပြင့္လင္းလူ႔အဖြဲ႕အစည္းဆိုတာကိုလည္း ႀကိဳဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဦးအေနနဲ႔လည္း ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းပဲေျပာခ်င္ပါတယ္။ ေက်ာက္နီေမာ္ကလူေတြဟာ ဘဂၤါလီ ေတြမဟုတ္ ဘူး။ ေ၀သာလီ အဆက္ေတြလို႔ ေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ။ ငါ့တူေျပာသလို သူတို႔ကို ဘာေၾကာင့္ ကမန္ထဲမွာ ထည့္ရတယ္ဆုိတာ အခုေျပာမယ္။

အမွန္က ဒီလူေတြဟာ ကမန္ေတြ ရဲ႕ဘိုးေအ ေတြလို႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ ကမန္ဆိုတာ AD (၁၆)နဲ႔ (၁၇) ရာစုက်မွ ရခိုင္ကုိေရာက္တာ သူတို႔က (၇)ရာစုကတည္းက ရွိေနခဲ့တာ။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ႏိုင္ငံသားမွတ္ပံုတင္ဥပေဒအရ ၁၉၅၇ ခုႏွစ္မွာ မွတ္ပံုတင္ကတ္ျပားေတြထုတ္ေပးစဥ္က ေက်ာက္နီေမာ္ ရြာသားေတြကို ရခုိင္လူမ်ိဳး၊ အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္ေတြအျဖစ္ မွတ္ပံုတင္၊ သန္းေခါင္စာရင္းေတြမွာ ေဖာ္ျပခဲ့ၾကတယ္။

ဒါေပမဲ့ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္ ဦးေန၀င္းရဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံသားဥပေဒ ထြက္လာၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ရခုိင္မွန္ရင္ ဗုဒၶဘာသာ ပဲရွိတယ္၊ ရခုိင္လူမ်ိဳး၊ အစၥလာမ္ဘာသာဆုိတာမရွိဘူးဆိုၿပီး ကမၻာမွာမရွိတဲ့ျပ႒ာန္းခ်က္ကို ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္
ေတြက ေျပာလာၾကတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အဲဒီဥပေဒမွာ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္မတိုင္မီ ရခုိင္ျပည္ကိုေရာက္ေနတဲ့ အာရဗ္အႏြယ္၊ ပါရွန္းအႏြယ္ေတြဟာ ကမန္တိုင္းရင္းသား ေတြသာျဖစ္တယ္လို႔ လ-၀-က ကသတ္မွတ္ၿပီး၊ ေနာက္ပိုင္း ထုတ္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရး ကတ္ေတြမွာ ေက်ာက္နီေမာ္ရြာသားေတြဟာ ကမန္ေတြ အျဖစ္ ေဖာ္ျပျခင္း ခံရတယ္။

ဒါဟာ တကယ္ေတာ့ လ-၀-က ရဲ႕အမွားလို႔လည္း မဆုိႏိုင္ဘူး။ ““ရခုိင္အစၥလာမ္ဆိုတာ မရွိဘူး”” လို႔ ဇြတ္ျငင္းေနတဲ့လူေတြမွာသာ တာ၀န္ရွိတာပါ။

ေ၀သာလီသမိုင္းကို ျပန္ဆက္ရရင္ အိႏ္ၵိယတုိက္က အင္ဒိုအာရိယန္အင္ပါယာနဲ႔ ယဥ္ ေက်းမႈဟာ B.C (၆) ရာစုနဲ႔ (၃) ရာစုအတြင္းမွာ မေလးကၽြန္းဆြယ္၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ ထိုင္း၊ ကေမၻာဒီးယား၊ ဘ႐ူႏိုင္းစတဲ့ အေရွ႕ဖ်ားေဒသေတြ အထိ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့ တယ္။ ကေမၻာဒီးယားက အန္ကာ၀ပ္၊ အင္ဒိုနီးရွားက ေဗာေရာဗုေဒၶါ စတဲ့ ဘာသာေရးအေဆာက္ အဦေတြနဲ႔ ကာလီမန္ တန္ကၽြန္း၊ ဆာရာ၀ပ္ကၽြန္းစတဲ့ ဟိႏၵဴဘာသာေရး ႏြယ္တဲ့ေနရာေတြက ဒါကို သက္ေသခံေနပါတယ္။ ဒီဟိႏၵဴယဥ္ေက်း မႈ အင္ပါယာဟာ ဒီလို ေ၀းေ၀းလံလံအထိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လႊမ္းမိုးခဲ့ပါလ်က္ လက္တကမ္းမွာရွိတဲ့ ရခိုင္ေဒသကို ခ်န္ လွပ္ထားခဲ့ပါ့မလား။ ငါ့တူ စဥ္းစားၾကည့္ေပါ့။

ဦးစံေရႊဘု ေရးတဲ့ Legand of the family Aryans Settlement of Arakan YBRS (1921) Vol II Pg (2) မွာ ဓာလု ေ၀ဒနဲ႔ ေဗလုေ၀ဒဟာ ညီေနာင္တက်ိပ္နဲ႔အတူ အိႏ္ၵိယေျမာက္ပိုင္းကထြက္လာၿပီး ရခုိင္ေတာင္ တန္းေဒသ ေတာင္ပိုင္းကို ဆင္းလာကာ ဒြါရာ၀တီမည္ေသာ သံတြဲၿမိဳ႕ကိုတည္၏။

သို႔ျဖစ္၍ ရခိုင္ျပည္ ေရွးဦးအစလူမ်ဳိးတို႔သည္ ေဒသခံလူ႐ိုင္းတုိ႔ အား ႏွိမ္နင္းအေျခခ်ေသာ အင္ဒိုအာရိယန္မ်ား သာျဖစ္သည္။ (မြန္ဂိုလိြဳက္မ်ားမဟုတ္) လို႔ ေရးထားသလို။

EB. Havell &JU The History of Aryan Rule inIndiaစာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ (၃၄) မွာ အရိယန္မ်ားသည္ ယခုေခတ္ အဂၢရာႏွင့္ အုဒ္တြင္ရွိေသာ မဇၩိမေဒသတြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔စြာေနထိုင္ခဲ့သည္သာမက ယင္းတို႔သည္ ဂဂၤါျမစ္၀ွမ္းေဒသ ဘဂၤလား နယ္အထိ ပ်ံ႕ႏွံ႔သည္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားတာေတြ႔ရတယ္။

ရွည္ရွည္ေ၀းေ၀း မေျပာလိုေပမဲ့ ဆက္စပ္လို႔ရေအာင္ သမိုင္းမွတ္ခ်က္တခ်ဳိ႕ကို ေျပာျပ ခ်င္တယ္။ ဘိုးေတာ္ဘုရား ရခိုင္ ကို သိမ္းၿပီးေနာက္ ရမၼာ၀တီ (ရမ္းၿဗဲ) ကို အုပ္ခ်ဳပ္ဖို႔ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ ဆရာေတာ္ႀကီးဦးႏု (သံေတာ္ဦးတင္လႊာက်မ္း နဲ႔ ဘဂၤလားသြားမွတ္တမ္းကို ေရးခဲ့သူ ေရႊေတာင္ သာဂသူဘြဲ႔ရပုဂ္ၢိဳလ္) ကို ျပန္တမ္းနဲ႔ခန္႔အပ္ခဲ့ၿပီး ရမ္းၿဗဲကၽြန္းမွာရွိတဲ့ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ ပသီမ်ား (ကမန္မဟုတ္) ဟာ အာဗ်စ္သဟုိသိႏ္ၷီသခင္ႀကီးနဲ႔ လက္ေထာက္တပည့္ေတြရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ ခ်က္ကို ဘာသာေရးအရ လက္ခံလိုက္နာရမယ္လို႔လည္း တရား၀င္ျပန္တမ္း ထုတ္ခဲ့တယ္။ ဒါကိုၾကည့္ရင္ ရမ္းၿဗဲကၽြန္းမွာ ရခုိင္မြတ္စလင္မ္ေတြ အဲဒီအခ်ိန္မွာရွိႏွင့္ၿပီး ဆိုတာ သိသာပါတယ္။

ရခိုင္ဘုရင္ မင္းရာဇာႀကီးက သူ႔ရဲ႕အင္အားေကာင္းလွတဲ့ေရတပ္နဲ႔ ေတာင္ငူ၊ ဟံသာ၀တီ (ပဲခူး)ကို တုိက္တဲ့ အခါက ကုလားစစ္သားေလးေသာင္းပါတယ္လို႔ သမိုင္းမွတ္တမ္းေတြမွာ ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီေရတပ္အတြက္ အမႈထမ္းဖို႔ ရမ္းၿဗဲ၊ ေက်ာက္နီေမာ္က အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ ေတြ ဆင့္ေခၚတာခံခဲ့ရတယ္။

ေနာက္တခ်က္ေျပာခ်င္တာက ပုဂံေခတ္ အေလာင္းစည္သူမင္းရဲ႕သားေတာ္ နရသူကိုိ ေ၀သာလီကုလားေတြက လုပ္ ၾကံလုိ႔က်ဆံုးခဲ့တဲ့အတြက္ သူ႔ကို ကုလားက်မင္းလို႔ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တယ္။ ဒီေတာ့ ေ၀သာလီဟာ ရခုိင္ မဟုတ္ဘူး၊ ကုလားေတြဆုိတာ ထင္ရွားတယ္။ အဲဒီေခတ္ ရခိုင္မွာရွိတဲ့ ေ၀သာလီ ဗုဒၶဘာသာေတြ ဟာလည္း ကုလား ပဲ။ ဟိႏၵဴ ေ၀သာလီေတြလည္း ကုလား ပဲ။ အဲဒီေ၀သာလီေတြေျပာတဲ့ အင္ဒိုအာရိယန္ စကားကုိ သက္၊ ဒိုင္းနက္၊ မရမာႀကီး အား လံုး ေျပာၾကတယ္။

ဒီစကားကိုပဲ ေက်ာက္နီေမာ္၊ ေျမပံု၊ ေက်ာက္ေတာ္၊ ေျမာက္ဦး၊ ေျမာင္းေဗြ၊ မင္းျပား စတဲ့ေဒသေတြ က တံငါဇာတ္၀င္ေတြ၊ လယ္သမားဇာတ္၀င္ေတြ၊ ကုန္သည္ဇာတ္၀င္ေတြအားလံုး ဒီစကားပဲေျပာၾကတယ္။ အထက္ပိုင္း ကိုေရာက္ရင္ နည္းနည္းပဲကြဲသြားတယ္။ အခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္လို႔ေခၚတဲ့ တုိင္းျပည္ရဲ႕ စစ္တေကာင္းေတာင္တန္းေတြမွာ လည္း ဒီလူမ်ဳိးေတြ အားလံုးရွိတယ္။

ဒီစကားမ်ဳိးကိုပဲ ေျပာၾကတယ္။ ဒီေတာ့ စကားတခုတည္းကို ေျပာတာခ်င္း အတူတူ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ကုလားေတြ ကိုေတာ့ တိုင္းရင္းသားစာရင္းမွာ သြင္းၿပီး အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္ေတြက်မွ ဘဂၤါလီလို႔ သတ္ မွတ္မယ္ဆိုရင္ ဓမၼဓိ႒ာန္က် မက်၊ ဒီေန႔ ကမၻာက လက္ခံထားတဲ့ စံေပတံေတြနဲ႔ ကိုက္ညီမႈရွိမရွိ ေစ့ေစ့ေတြးၾကည့္ေစ ခ်င္တယ္။

အဲဒီလို သမုိင္းေၾကာင္းရဲ႕ ျဖစ္ရပ္အမွန္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္းတို႔၊ ဆရာမႀကီးေဒၚၾကန္ တို႔ကို ယုတ္ယုတ္မာမာ ဆဲေရးတိုင္းထြာ႐ႈတ္ခ်ၿပီး နဂါးေတြ၊ ဂဠဳန္ေတြ၊ ဘီလူးေတြ၊ တိရစာၧန္ေတြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ ဒ႑ာရီပံုျပင္ေတြကိုေတာ့ သမိုင္းပါလို႔ ဇြတ္အတင္းေျပာၿပီး လူအုပ္စုတစုကို ၀ိုင္းၿပီးဖိႏွိပ္ေနတဲ့ လူေတြကို ဒီမိုကေရစီ သမားေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရးသမားေတြလို႔ ယံုၾကည္ရမွာလား။ ဗမာနဲ႔ ရခုိင္ဆိုတာ “ၾကက္” နဲ႔ “ကရက္” ေလာက္ပဲကြာ တာကို ရခိုင္က်ေတာ့ လူမ်ဳိးတမ်ဳိး၊ ျပည္နယ္တနယ္၊ ထီးတစင္း၊ ဓားတလက္ ေတာင္းေနၿပီး ဘဂၤါလီနဲ႔ ၅၀% ေလာက္ စကားလံုးမတူတဲ့ ေ၀သာလီႏြယ္ေတြကိုေတာ့ စကားတူတယ္၊ ႐ုပ္ဆင္တယ္လို႔ က်ားက်ားမီးယပ္ ဘဂၤါလီလုပ္ေနတာကို ကမၻာကေတာ့ လက္ခံမွာမဟုတ္ဘူး။

တ႐ုတ္စကားပံုမွာ စစ္ႏိုင္သူ ဘုရင္ျဖစ္ၿပီး စစ္႐ႈံးသူ ဓားျပျဖစ္တယ္လို႔ ဆို႐ုိးစကားရွိတယ္။ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ လူမႈေရး၊ ဘာသာေရး အဘက္ဘက္က အထက္စီးရေနတဲ့အုပ္စုက အားနည္းတဲ့အုပ္စုရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္း ကို ေျပာင္းျပန္လွန္ဖ်က္ ဆီးၿပီး သမိုင္းအေထာက္အထားေတြကိုပါ ေဖ်ာက္ဖ်က္ခဲ့တယ္။

န၀တလက္ထက္မွာ အေနာက္ပိုင္းတိုင္းမွဴး ၀င္းျမင့္ (ေနာင္ အတြင္း ေရးမွဴး (၃) ျဖစ္ခဲ့သူ) ရဲ႕ အမိန္႔နဲ႔ ေျမာက္ဦး က သမိုင္း၀င္ စန္ဒီခန္ဗလီႀကီးကို ဖ်က္ဆီးခဲ့သလိုမ်ဳိးေပါ့။ သမိုင္းအေထာက္အထားေတြ အခိုင္အမာျပလာတာ ကို လက္မခံခ်င္ေတာ့ ၁၉၈၂ ခု ႏိုင္ငံသားဥပေဒမွာပါတဲ့ ၁၈၂၄ ခု မတိုင္မီ ရွိေနတဲ့ လူမ်ဳိးေတြဟာ တိုင္းရင္းသား ပါလို႔ အတိအလင္း ျပ႒ာန္းထားပါလ်က္နဲ႔ အခုေတာ့ ကိုယ္ခ်ည္ခဲ့တဲ့ႀကိဳးကို ကိုယ္ျပန္ၿပီး ျဖည္ခ်င္ေနၾကျပန္ ၿပီေလ။

ဦးေန၀င္းလုပ္ခဲ့တဲ့ အ႐ႈပ္ထုပ္ကို လက္ခံမယ္ဆိုရင္ ပီပီသသ အားလံုးလက္ခံေပါ့။ လက္မခံခ်င္ရင္ ဥပေဒတခု လံုးကို ဖ်က္လိုက္ေပါ့။ လက္ခံခ်င္တဲ့အပိုင္းကို ကြက္ၿပီးလက္ခံ၊ က်န္တဲ့အပိုင္းကိုေခါက္ထား၊ ဒါဆိုရင္ေတာ့ ဘယ္တရားပါ့မလဲ။

ဒီမွာငါ့တူ၊ လူမ်ဳိးေရးစိတ္ဓာတ္ထက္ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္က ပိုၿပီးအေရးႀကီးပါတယ္။ ဆရာႀကီး ဦးရာဇတ္ ကေတာ့ ကိုယ့္ေမြးေျမကို ဒါ ဒို႔ျပည္၊ ဒါဒို႔ေျမလို႔ မဆိုႏိုင္သူဟာ အသက္ရွင္လ်က္ ၀ိညာဥ္မဲ့ေနသူပဲလို႔ မွာခဲ့တယ္။ ဒီေတာ့ ဒို႔ ဘာ လုပ္ရမွာလဲ။

အခုရွိေနတဲ့ ရခိုင္ဆိုတာ A.D (၉) ရာစုမွာမွ ၀င္လာတဲ့ တိဘက္တုိဘာမင္ (မြန္ဂိုလြိဳက္) ေတြက ဟိႏၵဴေ၀သာလီ သမိုင္း ကို ၀င္ကစြပ္လုပ္ၿပီး ဗမာ့သမိုင္းထက္ ေရွးက်သလိုလုိ၊ ဗမာထက္အရင္ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္သလိုလို သမိုင္း အတု နဲ႔ လွည့္စား တာကို ကမၻာ့အေရွ႕ဖ်ားသမိုင္း၊ အိႏ္ၵိယသမိုင္း၊ အေနာက္ႏိုင္ငံသမိုင္း၊ အာရဗ္ သမိုင္း မွတ္တမ္းေတြနဲ႔ ယွဥ္ၾကည့္ရင္ အမွန္ တရားကို သိႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာ့သမိုင္းပညာရွင္ေတြထဲက အမွန္ တရား ေဖာ္ထုတ္ သူေတြကလည္း လက္ခံၾကပါတယ္။

ဒီ ပညာရွင္တြကိုက်ေတာ့ ကေလာ္ဆဲေနၾကတာဟာလည္း လူယဥ္ေက်းေတြရဲ႕စ႐ိုက္ေတာ့ မဟုတ္ဘူးေနာ္။ ရခုိင္လူမ်ဳိး ထဲက သမိုင္းပညာရွင္ဆိုတဲ့ ေဒါက္တာ ေအးခ်မ္းကေတာ့ ေ၀သာလီေခတ္နဲ႔ ေလးမ်ဳိးေခတ္ အကူးအေျပာင္းကာလတြင္ ရခိုင္၌ အလြန္ႀကီးမားေသာ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရးအေျပာင္းအလဲႀကီး တရပ္ ေပၚေပါက္ ခဲ့သည္ရွိမည္လို႔ ခပ္ေပါ့ေပါ့ေရး ေပမယ့္ ဒါဟာ A.D ၉၅၇ မွာ မြန္ဂိုလီယံေတြ ေ၀သာလီကိုသိမ္း၊ ထီးနန္း အသစ္တည္ၿပီး အင္ဒုိ-မြန္ဂို (လက္ရွိရခုိင္) လူမ်ဳိး သစ္ေပၚေပါက္လာတာကို ဖံုးတ၀က္ ေဖာ္တ၀က္ ၀န္ခံ တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဦးအေနနဲ႔ တျခားလူမ်ဳိးေရးကိစၥေတြကို မေျပာခ်င္ေပမယ့္ သမိုင္းခ်င္းကဆက္ေနလို႔ ေျပာရတာပါ။ ဦး အဓိက ေရးခ်င္ တာက ေက်ာက္နီေမာ္ကိစၥ၊ အဲဒီေဒသခံ ေ၀သာလီေတြထဲက မ်ဳိး႐ိုးစဥ္ဆက္ဇယားတခ်ဳိ႕ကို အခုစာနဲ႔အတူ ပူးတြဲၿပီး ထည့္ေပးလိုက္ပါတယ္။ မဆလေခတ္ ေႏွာင္းပိုင္းမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ရဲ႕ ထိပ္ပိုင္း အာဏာရွိသူ တခ်ဳိ႕ဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က ၀င္လာသူေတြ ပါ၀င္တယ္။

သူတို႔ကတဆင့္ မကင္းရာမကင္းေၾကာင္း လူေတြကိုလည္း တေသာေသာနဲ႔ ေခၚသြင္းခဲ့ တယ္။ အခု ဦးတင္ျပတဲ့ မ်ဳိး႐ိုးစဥ္ဆက္ဇယားမ်ဳိးကို အဲဒီလူေတြျပရဲပါ့မလား။ လက္ရွိအေျခအေနမွာ အသံေကာင္းဟစ္ ေနၾကတဲ့ ရခုိင္ေခါင္းေဆာင္ဆုိတဲ့လူေတြေရာ လြတ္ၾကရဲ႕လား။ ရခုိင္မွာလူ၀င္မႈကိုစစ္ရင္ ဘက္မလိုက္စတမ္း စစ္ၾကည့္ စမ္းပါ။ မဆလေခတ္မွာ ရခုိင္မွာ အာဏာရွိၿပီး အခြင့္ထူးရေနတာက အ၀ကၽြန္း၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က၀င္လာတဲ့ “ေမာက္” ရခိုင္ေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ “ခ႐ိုနီ” ေတြပါ။

အျခားတဖက္မွာ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြက အေနၾကပ္၊ အေသၾကပ္နဲ႔ ျပားျပား ၀ပ္ေနၾကရတယ္။ ဒီလို အေျခအေနမ်ဳိးမွာ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးေတြ ရွိတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကိုစြန္႔ၿပီး ဘယ္ကုလားမွ ရခုိင္ကို ၀င္ မလာဘူး။ သူတို႔ထက္ ပိုၿပီးခ်မ္းသာတဲ့ ေဆာ္ဒီ၊ မေလးရွား၊ ပါကစၥတန္နဲ႔ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြကိုပဲ သြားၾက မွာ ေပါ့။ တကယ္၀င္ေနတာက ရခုိင္ဗုဒၶဘာသာဆိုရင္ ႏိုင္ငံသားလက္မွတ္အပါအ၀င္ ေျမ၊ ရာထူး၊ ေငြေၾကး၊ မိန္းမ ဘာမဆို အလြယ္တကူရႏိုင္တဲ့ စစ္တေကာင္းရခုိင္ေတြပဲျဖစ္တယ္။

အခုဆုိရင္ သမၼတဦးသိန္းစိန္နဲ႔ လ၀က၀န္ႀကီးတို႔ အေျဖမွန္ကို သိသြားၿပီ။ အခု ေနာက္ပိုင္း လ၀က ၀န္ႀကီး ေျပာ တာေတြဟာ ကြက္တိမွန္ပါတယ္။

လက္ရွိ အစိုးရသစ္လက္ထက္မွာလည္း ရခုိင္မ်ဳိးခ်စ္ဆိုသူတခ်ဳိ႕က “ရခုိင္ျပည္သည္ ရခုိင္သားမ်ားအတြက္” ဆိုတဲ့ ျပည္ ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္ကင္းၿပီး လူမ်ဳိးေရးအစြန္းေရာက္တဲ့ ေႂကြးေၾကာ္သံနဲ႔ တႏိုင္ငံလံုးကို ေခ်ာက္ ကမ္းပါး ထဲကို ဆြဲေခၚ သြားေနတာကို ငါ့တူတို႔ မျမင္ၾကတာ ဦး အံ့ၾသလို႔မဆံုးဘူး။

ဒီစကားေတြကိုျခံဳၿပီးေျပာေနရတာက ဦး ေျပာခ်င္တဲ့ ေက်ာက္နီေမာ္ ရြာအေၾကာင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနလို႔ပါ။

၁၉၅၇ ခုႏွစ္ မွတ္ပံုတင္ေတြထုတ္ေပးစဥ္က ရခုိင္အစၥလာမ္နဲ႔ မွတ္ပံုတင္ရခဲ့သူေတြဟာ ရခုိင္တျပည္လံုးမွာ သန္းနဲ႔ခ်ီၿပီး ရွိခဲ့တယ္။ ရခုိင္ဆုိရင္ ဗုဒၶဘာသာပဲရွိတယ္၊ အျခားဘာသာ မရွိဘူးလုိ႔ ဇြတ္အတင္းျငင္းတဲ့အတြက္ ရခုိင္မြတ္စလင္မ္ ေတြနဲ႔ ေက်ာက္နီေမာ္ရြာသားေတြရဲ႕ ဇစ္ျမစ္ကလည္း ၁၈၂၄ မတုိင္ခင္က ရွိေနတာဆုိေတာ့ သူတို႔အားလံုးကို လ-၀-က က ဘာသာတူတဲ့ ကမန္လူမ်ဳိးထဲမွာ ထည့္လိုက္တာျဖစ္တယ္။

(၇) ရာစု (၈)ရာစုက ေရာက္ေနတဲ့ ေ၀သာလီ ေက်ာက္နီ ေမာ္ရြာသားေတြကုိ (၁၆) ရာစုမွေရာက္တဲ့ ကမန္နဲ႔ အတူ သတ္မွတ္တာဟာ တကယ္ေတာ့ ေက်ာက္နီေမာ္ရြာသားေတြ ေတာင္ နာေသးတယ္လို႔ ဆိုရမယ္။

ကမန္က အီရန္၊ အိႏ္ၵိယ၊ မဂို အႏြယ္ျဖစ္တယ္။ ေက်ာက္နီေမာ္သားက အာရဗ္အႏြယ္ ျဖစ္တယ္။ ဘာမ်ား ပိုၿပီး ထူးျခား လုိ႔လဲ။ ရခုိင္စကားကို ရခုိင္ကို ျပန္သင္ေပးရေလာက္ေအာင္ ေျပာႏိုင္တယ္။ ဒီေတာ့ လ၀ကလုပ္တာ မွားတယ္လို႔ မဆို ႏိုင္ပါဘူး။ ကမန္နဲ႔မေပးခ်င္ရင္ ေ၀သာလီမြတ္စလင္မ္ ဒါမွမဟုတ္ ဘိုးေတာ္ဘုရားျပန္တမ္းမွာ သတ္မွတ္သလို ပသီ အစၥ လာမ္လို႔ သတ္မွတ္လိုက္ေပါ့။ ေျပာခ်င္တာက အဲဒီ ေက်ာက္နီေမာ္သားေတြဟာ ရခုိင္နဲ႔ကမန္ထက္ ပိုၿပီးေစာတဲ့ ေရွးဦး ေ၀သာလီျပည္သား ရခိုင္ေတြဆိုတာပါပဲ။

တလင္တစ္မယားစနစ္ က်င့္သံုးတယ္၊ ထိုင္မသိမ္းအက်ႌ ဒါမွမဟုတ္ တိုက္ပံု အက်ႌ၀တ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြက ပုဆိုးရွည္နဲ႔ မိန္းမေတြက ပတ္ထဘီ၀တ္ၾကတယ္။ အက်ႌရွည္ေတြ “ဆာရီ” ေတြ ဘယ္တုန္းကမွ မ၀တ္ဘူး။

ဆရာ သိန္းေဖျမင့္ရဲ႕ စစ္အတြင္းခရီးသည္စာအုပ္ “ၿမိဳ႕ေဟာင္းမွ ပလက္၀သို႔” အခန္းမွာပါတဲ့ “ဒို႔ ရခိုင္ ၀တ္စံု” ဆိုတာ သူတို႔ရဲ႕ ၀တ္စံုပဲ။ ဒါကို ေစ့ေစ့ၾကည့္ၿပီး က်ားက်ားမီးယပ္ ဘဂၤါလီဇာတ္သြင္းေနတာဟာ ကုလ သမဂၢရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းပါ Artical (၁၅) နဲ႔ ညီရဲ႕လား။

လူမ်ဳိးတမ်ဳိးရဲ႕ ျဖစ္တည္မႈကို အဓမၼနည္းနဲ႔ ႏွိပ္ ကြပ္တာဟာ ကမၻာ့သမိုင္းမွာ နာဇီ ဟစ္တလာ၊ စပိန္အာဏာရွင္ ဖရန္ကို၊ အီတလီက မူဆိုလီနီနဲ႔ ေခတ္သစ္ကမၻာမွာ ယူဂိုဆလပ္က ရာဒိုဗန္ ကာရာဇစ္တုိ႔၊ မီလိုစီဗစ္တုိ႔လို လူေတြရဲ႕ လုပ္ရပ္မ်ဳိးေတြပါ။

ေက်ာက္နီေမာ္က ေတာင္ပိုင္းသား တခ်ဳိ႕ ၀တ္စားဆင္ယင္ ေနထိုင္မႈမွာ ကုလားပံုေပါက္ေနတာက ဘာသာေရး ဆရာေတြရဲ႕ မမွန္မကန္ ပညာေပးမႈေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ ဒီလုိ အိႏ္ၵိယယဥ္ေက်းမႈကို အထင္ႀကီးသူေတြဟာ ရန္ကုန္နဲ႔ အျခားေနရာက ျမန္မာမြတ္စလင္မ္ေတြထဲမွာ လည္း ရွိပါတယ္။

ဒါေတြကိုေတာ့္ အခ်ိန္ယူပညာေပးၿပီး ပေပ်ာက္ေအာင္လုပ္ရမွာေပါ့။ အခုဆုိရင္ သမၼတေျပာတဲ့ စကား ေတြထဲမွာ လည္း ဒီကိစၥေတြပါလာၿပီျဖစ္လို႔ မြတ္စလင္မ္ေတြဘက္က ဆင္ျခင္ရမဲ့အပိုင္းပါ။

ေက်ာက္နီေမာ္ရြာမွာ လက္ရွိ ရပ္ကြက္ (၁၁) ခု၊ အိမ္ေထာင္စုေပါင္း (၁၀၆၂) စု၊ လူဦးေရ (၅၈၂၈) ဦး ရွိတယ္။ လြတ္ လပ္ေရးရၿပီး ႏွစ္ေပါင္း (၆၀) ေက်ာ္အတြင္းမွာ ျပင္ပကဆိုလို႔ ဟိႏၵဴဘာသာ၀င္တဦးသာ ၀င္ေရာက္ခဲ့ဖူးၿပီး အဲဒီလူဟာ တရား၀င္ႏိုင္ငံျခားသားအျဖစ္ ေနထိုင္ခဲ့တယ္။

သူရဲ႕မ်ဳိးဆက္ေတာင္ အခုအခါ ႏိုင္ငံသားေတြ ျဖစ္ေနၾကၿပီ။ ဒီလိုအေျခ အေနမွာ ေက်ာက္နီေမာ္ရြာကိုပဲ ခုိး၀င္တဲ့ လူရွိသလိုလို၊ ပိုက္ေလွေတြနဲ႔ လူေမွာင္ခိုသြင္းသလိုလို ေျပာေတာ့ ရယ္စရာ ေကာင္းပါတယ္။ ေက်ာက္နီေမာ္ တရြာလံုးကို စစ္ရင္ေတာင္ ဘဂၤလားႏြယ္တေယာက္မွမရွိဘူးဆုိတာ ဦး အသက္ကို ေလာင္းေၾကး ထပ္ၿပီး ေျပာ ရဲတယ္။ ဒါ ဒီေန႔သြားၿပီး ေနာက္ေန႔ ေျပာတဲ့စကားမဟုတ္ဘူး။ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္ကေန ဒီေန႔ထိ အေခါက္ေခါက္အခါခါ သြားဖူးလုိ႔ ေျပာေနတာပါ။

ငါ့လွ်ာေစာင္းထက္တယ္ဆိုၿပီး အကုန္လံုးကိုသိတဲ့ပံုနဲ႔ ေလဖမ္းဒါန္းစီး သမိုင္း ကို အဓမၼက်င့္သလို မေျပာေကာင္း ပါဘူး။ အေျပာခံရသူေတြဘ၀နဲ႔ရင္းၿပီး နစ္နာရတယ္။ အခုအခ်ိန္မွာ ငါ့တူတို႔က လူထုမ်က္ႏွာစာေရွ႕ ကိုေရာက္ ေနၿပီး မီဒီယာ ေပါင္းစံုကလည္း ေစာင့္ၾကည့္ေနတယ္ဆိုေတာ့ ငါ့တူတို႔လို လူေတြရဲ႕ ေျပာစကား တခြန္းဟာ ျပည္သူမ်ားစြာရဲ႕ ဘ၀ေတြ အေပၚ ထင္ဟပ္ေစတယ္ဆုိတာကို ႏွလံုးသြင္းၿပီး ဆင္ျခင္ေစခ်င္တယ္။

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ေနာက္ပိုင္းမွာ၀င္လာတဲ့ သူ မရွိသေလာက္ပါပဲလို႔ VOA နဲ႔ အင္တာဗ်ဴးမွာ ေျပာၿပီး တဲ့ ေနာက္ မွ ငါ့တူက “က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေတြ႔ရွိခ်က္ကလည္း ဒီအ တုိင္းပဲ” လို႔ ေျပာခဲ့တယ္ ဆုိေတာ့ ေစာေစာ စီးစီးကေျပာရင္ တန္ဖိုးရွိမဲ့စကားကုိ သမၼတေျပာၿပီးမွ လိုက္ေျပာတဲ့ ငါ့တူရဲ႕ ေနာက္ၿမီးဆြဲစကားက ဦးသိတဲ့ ကိုကိုႀကီး မဟုတ္သလိုဘဲ။

လူ၀င္မႈအေၾကာင္း တကယ္ေျပာရင္ ၁၉၆၂ ေနာက္ပိုင္း တံခါးမရွိ ဓားမရွိ ၀င္လာႀကီးစိုးေနတဲ့ အ၀ကၽြန္းသား ဘဂၤါလီ ရခုိင္ေတြကို အဓိက စစ္ေစခ်င္တယ္။ ဟိုဘက္ကမ္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာ ရခုိင္ေတြ သန္းနဲ႔ခ်ီၿပီးရွိသလို ဒိုင္းနက္၊ သက္၊ ၿမိဳ ေခၚ ခမြီး၊ မရမာႀကီး (ဘ႐ူး၀ါး) ဆိုတဲ့လူေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိတယ္။

သူတို႔ထဲက အမ်ဳိးသမီး၀န္ႀကီးတဦးအပါအ၀င္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရထဲမွာ ၀န္ႀကီး (၃) ဦး ရွိတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ စစ္တပ္မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တဦးဟာ ရခိုင္ျဖစ္တယ္။ လက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံဆုိင္ရာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္သံအမတ္ပင္လွ်င္ ဒိုင္းနက္လူမ်ဳိး ဗုဒၶဘာသာပါ။

ဒီဘက္ ရခုိင္ဘက္မွာ အာဏာနဲ႔ လုပ္ ပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ သူေတြကလည္း ရခုိင္ပဲဆုိေတာ့ သူတို႔သြင္းခ်င္တဲ့လူကို သြင္းၿပီး သူတို႔ေပးခ်င္တဲ့ ရာထူးေနရာေတြ ေပးေန တာပဲ။ လက္ရွိ ႏိုင္ငံ့၀န္ထမ္း ရာထူးႀကီးႀကီးေတြမွာလည္း အ၀ကၽြန္းသား ကုလားရခုိင္ေတြ ရွိေနပါတယ္။ သိခ်င္ရင္ေတာ့ ေဖာ္ထုတ္ေပးမဲ့သူေတြ ရွိတယ္။

ရခုိင္အားလံုးကို မေျပာလိုေပမဲ့ ကုလားဘုရင္ဆီ ခိုလႈံၿပီး အကူအညီေတာင္းခဲ့တဲ့ နရမိတ္လွ (မင္းေစာမြန္) လိုလူေတြ၊ ရမ္းၿဗဲသားက မင္းလုပ္တာကို မေက်နပ္လို႔ ဘုိးေတာ္ဘုရားဆီသြားၿပီး သိမ္းပိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ဖို႔ မင္းပန္ (မင္းေတာင္း) ခဲ့တဲ့ ငသံေခ်လိုလူေတြက ရခိုင္ျပည္ကို စစ္တလင္း ျဖစ္ေစခဲ့သလို အခုလည္း ငါ့တူတို႔ကို ဗိုက္ အငွားနဲ႔ ဓားထိုးခံခုိင္းေနတဲ့ မ်ဳိးခ်စ္မ်က္ကန္း ဟစ္တလာလက္သစ္ေတြက ျဖဴစင္တဲ့ ငါ့တူတို႔ကို အေရာင္ ဆုိးဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကျပန္ၿပီ။

ဗမာဘုရင္ ဘုိးေတာ္ဘုရားက ရခုိင္ကိုသိမ္းခဲ့လို႔ လြတ္လပ္ေရး ဆံုး႐ႈံးရပါတယ္လို႔ ခံယူထားေတြ၊ ေရွ႕တင္ မွာေတာ့ ႏႈတ္ ခမ္းကို ပ်ားရည္သုတ္ မ်က္ႏွာခ်ဳိေသြးၿပီး ေနာက္ကြယ္မွာ “ေအာက္သား ဗမာေတြ” လို႔ ေျပာၿပီး ဆဲေနသူေတြ၊ အားမရွိ တုန္းမွာ ေခါင္းငံု႔ေနေပမဲ့ အားရွိလာရင္ ကေမၺာဇသာဒီနန္းေတာ္ကို မီး႐ိႈ႕ၿပီး သန္လ်င္ ကို ေပၚတူဂီ ငဇင္ကာလက္ ၀ကြက္ အပ္ခဲ့တဲ့ မ်က္ကန္းမ်ဳိးခ်စ္ ဖက္ဆစ္လက္သစ္ေတြကို သတိထားပါ ငါ့တူ …

ျပည္ေထာင္စုႀကီး အဓြန္႔ရွည္ၾကာ တည္ၿမဲေစဖို႔၊ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို ေလးစားၾကဖို႔၊ ေက်ာသား ရင္သား မခြဲ ျခားဘဲ လူမ်ဳိးေပါင္းစံု၊ ဘာသာေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးၾကေစဖို႔ တုိက္တြန္းရင္း…

အနာဂတ္လွပမဲ့ အဖက္ဖက္က တုိးတက္ေသာ ဒီမိုကေရစီ အမိႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို တည္ေထာင္ၾကပါစို႔

ရွစ္ေလးလံုး သစၥာျဖင့္ …

ဦးလွ၀င္း (မင္းညိဳငယ္-သံတြဲ)
B.A (Hist), H.G.P., R.L.I, C.B.D.S
တြဲဖက္အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးေဟာင္း အမ်ဳိးသားညီညြတ္ေရး ကြန္ဂရက္ (၁၉၉၀)
၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာ(၄)ရက္။

က်မ္းကိုး

၁။ သာသနာေရာင္၀ါထြန္းေစဖို႔ (၁၉၉၇) ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီးဌာန
၂။ ေဒါက္တာသန္းထြန္း – ေျမာက္ရခုိင္ (ကလ်ာမဂၢဇင္း – ၁၉၉၄၊ ၾသဂုတ္လ)
၃။ ဆရာဦးဘသန္း၊ ဦးအုန္းေမာင္ – ေက်ာင္းသံုးျမန္မာရာဇ၀င္
၄။ Narameik Hla, The Mrauk U King (၁၉၉၈ ခုႏွစ္ ရခိုင္တန္ေဆာင္ ႏွစ္ပတ္လည္မဂၢဇင္း)
၅။ J. Leider – The Ascondence of Mrauk U Dynasty (2003)
၆။ M. Callis – The Land of Great Image
၇။ ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ – ျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္း (ျပည္သူ႔အလင္းပံုႏွိပ္တုိက္၊ ရန္ကုန္)
၈။ ေဒါက္တာေက်ာ္သက္ – ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္း (ရန္ကုန္ အင္း၀စာေပတုိက္)
၉။ ေဒါက္တာသန္းထြန္း – အသစ္ျမင္ဗမာ့သမိုင္း (မႏၲေလး သုခ၀တီပံုႏွိပ္တုိက္- ၁၉၇၅- အလင္းေရာင္ပံုႏွိပ္တုိက္)
၁၀။ ဘိုးေတာ္ဘုရား၏ ရာဇသတ္ႀကီး ေခၚ အမိန္႔ေတာ္ျပန္တမ္းႀကီး စတုတၳပိုင္း
၁၁။ ေက်ာက္နီေမာ္ေဒသခံတုိ႔၏ မ်ဳိး႐ိုးစဥ္ဆက္ဇယားမ်ား
(အက်ယ္ကိုသိလိုပါလွ်င္ ဦးေက်ာ္မင္း (ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း)ေရး “ရခုိင္ျပည္၏ တိမ္ျမဳပ္ေနေသာသမိုင္းအခန္းက႑ တေစ့တေစာင္း” စာအုပ္ႏွင့္ အင္တာနက္ေဆာင္းပါးမ်ား တြင္ ေလ့လာပါ။)

ဘာမထီ သာကီ ေဖ့စ္ဘုတ္မွ--